Page 30 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

DOSYA

retroviral ilaçlarla ilgili. O yıllarda almadıktan, uzun vadeli zamansal
AIDS hastasının bir yıllık tedavisi ve parasal yatırım yapmadıktan
yaklaşık 11-12 bin dolar tutuyordu. sonra, bir bilim politikanız olma-
Bu ilaçların jenerik formülleri üretildi, dıktan sonra, olmuyor bu işler.
örneğin Hindistan’daki Cipla Kurulu- ars-Cov2 aşısının gelişimini
şu yaptı, yıllık tedavi 12 bin dolardan Sbiraz anlatabilir misiniz?
300 dolara düştü. O zaman Günay “Biz niye aşı üretmi-
Afrika Cumhuriyeti antiretroviral Aşı konusunda iki ana akım var. yoruz hocam”, der-
ilaç alımı için ihale açarken Cipla da Biri daha modern teknikler; vektör
girsin dedi. Tabi bütün ilaç şirketleri, aşıları ya da RNA aşıları. Vücutta lerdi. Bina veriyoruz
ticari ambargo, patent yasası falan protein sentezini yani immün siste- para da veriyoruz,
diye ayağa kalktılar. İlaç şirketleri- mi uyaracak protein moleküllerini
nin iki gerekçeleri vardı, ben o kısmı direkt olarak vermek yerine RNA’sı- niye olmuyor? Bir
daha çok önemsiyorum, birincisi nı veriyorsunuz, o RNA’nın istenen bilim politikası, bili-
eğer patent yasasını uygulamaz yani proteinleri üretmesini, o proteinle- me güven politikası
jenerik ilaç alırsanız ARGE’ye gerekli rin de immün sistemi uyarmasını
yatırımı yapamayız, ikincisi jenerik hedefliyorsunuz. Birinde RNA’yı olmadıktan sonra,
ilaçlar orijinal ilaçlar kadar etkili değil. direkt olarak veriyorsunuz, vektör ben para verdim,
Hemen akabinde DSÖ jenerik ilaçların aşısında ise RNA’yı Adenovirüs
etkinliğinin de orijinal moleküller gibi canlı ya da cansız vektörler bina verdim yapın!
kadar olduğunu gösterdi. İlaç şirket- içine koyuyorsunuz. Mekanizmayı Buna indirgediğiniz
leri biz ARGE’ye yatırım yapamayız çok basite indirgeyip böyle açıkla-
diyorlardı ama zaten hiç birisi ARGE mak mümkün. RNA-protein-immün zaman konudan hiç
çalışmaları sonucunda elde edilmiş yanıt üçlüsü şeklinde özetlemek anlamadığınız or-
ilaçlar değildi. Çok cüzi fiyatlara satın olası. Diğeri ise daha klasik bir aşı taya çıkıyor. Uzun
aldıkları bir takım küçük araştırma üretim yaklaşımı olan inaktif aşı.
merkezlerinin buldukları moleküllerdi. Burada ise, virüsü öldürüp, bütün soluklu araştırmalar
Uzatmayayım, birçok aktivist ve AIDS olarak, etkenin içerdiği tüm viral gerekli.
ile çalışan sivil toplum örgütü tepki proteinleri veriyorsunuz ve böylece
gösterdi, ilaç şirketlerini, kongreleri doğrudan immün sistem uyarılması
bastılar ve protestolar sonucunda geri gerçekleşiyor. COVID-19 etkeni
adım atıldı. olan Sars-Cov-2’yi alıyorsunuz bir
şekilde inaktive ediyorsunuz; örne-
Tabi bunu “milli aşımızı üretelim”
biçiminde sloganlaştırmak da doğru ğin Çin’de beta-propiolakton gibi
değil, tamam da, nasıl üreteceksi- bir kimyasal maddeyle inaktivas-
niz. Bu bana, zamanında bakanlık yon yapılıyor, bu inaktive ettiğiniz
yetkilileri tarafından çok sorulan bir bütün mikroorganizmayı veriyor-
soruydu; “biz niye aşı üretmiyoruz sunuz; bu durumda virüs vücuda
hocam”, derlerdi. Bina veriyoruz para verildiği zaman onun bütün yapısal
da veriyoruz, niye olmuyor? Bir bilim elementleri immün sistemi uyara-
politikası, bilime güven politikası cak ve bir immün yanıt meydana
olmadıktan sonra, ben para verdim, gelecek.
bina verdim yapın! Buna indirgediği- Her iki tekniğin de birtakım avantaj oluştuğu için o bölgedeki herhangi bir
niz zaman konudan hiç anlamadığınız ve dezavantajları var. İnaktif aşı için mutasyonda elinizdeki aşılar etkisiz
ortaya çıkıyor. Uzun soluklu araştır- çok fazla miktarda virüsü üretip, daha kalabiliyor. RNA aşıları, daha iyi
malar gerekli, yatırımlar ve bilimin sonra öldürmeniz lazım, bu pahalılığı sonuç alınan aşılar diye yansıtılmama-
değerini bilmek gerekli. Örneğin beraberinde getiriyor. Uzun süre uyarı lı. Bu yöntemle, bir aciliyet karşısında
Hepatit C’deki çalışmaları nedeniyle yapmadığı için adjuvant eklemeniz çok süratle aşı hazırlayabiliyor, mikro-
bu yıl Nobel ödülü alan araştırıcılarla lazım ve tekrar dozlara, ikinci, belki organizmanın bir mutasyonu olursa,
yapılmış röportajları okumuştum. Biz sonra rapel doza ihtiyaç var. Avantajı
15 senedir Hepatit C virüsü üzerinde ise, ben bunu önemsiyorum, mikroor- yeni mutant suşa karşı hemen ufak
çalışıyor, hiçbir şey bulamıyorduk, ganizmanın tamamını verdiğiniz için bir değişiklikle aşı üretebiliyorsunuz.
“kardeşim 15 sene oldu hadi bir şey her komponentine karşı immün yanıt Ama orada da çok tartışılmayan farklı
bulacaksan bul” diyen olmamış, oluyor. Bu daha güçlü bir immün sorunlar var. Bunlar hassas moleküller
sorgusuz sualsiz yatırım yapmışlar. yanıt sağlıyor. RNA aşılarında ya da olduğu için lipid nanopartiküller için-
Yatırım yapacaksınız, 100 taneden 10 vektör aşılarında ise sadece Spike de veriliyor vücuda. Lipazlar bu lipit
tanesi bir buluşa, ürüne dönüşecek, 90 proteini dediğimiz, yüzey çıkıntıları- yapıyı bozuyorlar; açığa çıkan RNA
tanesi dönüşmeyecek. Siz bunu göze na yani S proteinlerine karşı antikor protein sentezine başlıyor. Açığa çık-

28 hekim sözü OCAK-ŞUBAT 2021