Page 24 - Hekim Sözü Temmuz-Aralık 2023

DOSYA

Cumhuriyet dönemi

sağlık politikaları

Osman Öztürk *

Geçtiğimiz 29 Ekim itibarıyla Cumhuriyet yüzüncü yılını
doldurdu. Bu yüz yıl boyunca ekonomik, politik, toplumsal
birçok gelişme yaşandı. Keza sağlık alanında da bir dizi
değişime, dönüşüme tanık olduk. Bu yazıda Cumhuriyet
döneminde yaşanan sağlık politikaları beş dönem olarak ele
alınacaktır.

1-ERKEN CUMHURİYET Sıtma, trahom, frengi hastaneleri,
DÖNEMİ (1923-1950) verem sanatoryumları kurulur,
Birinci Dünya Savaşı dahil son kırk hükümet tabipliklerinin yanı sıra
yılı savaşlarla, göçlerle, işgalle, ulusal 150 ilçede 5-10 yataklı tedavi evleri
kurtuluş savaşıyla geçmiş, toprak- açılması hedeflenir. Bu evlerden 5
larının büyük kısmını kaybetmiş yataklı olanlarda hükümet tabip-
Osmanlı İmparatorluğu’nun bakiyesi leri, 10 yataklı olanlarda ayrıca bir
üzerinde kurulan Cumhuriyet sağlık hekim ve bir sağlık memuru görev
alanında fevkalade yetersiz bir miras yapacak; hasta muayenesi ücretsiz
devralmıştı. Cumhuriyetin kuruldu- olacak, yoksul hastalara ilaçları da
ğu yıl belediyeler, il özel idareleri ve ücretsiz olarak verilecektir.
genel bütçeye bağlı olarak toplam 78
hastane ve dispanser ile 4.595 hasta Bu dönemde Sağlık Bakanlığı yoğun
yatağı ve toplam 560 hekim, 554 sağlık olarak bulaşıcı hastalıklarla uğraştığı vekilin riyasetinde” 1925’ten itibaren
memuru, 136 ebe, 69 hemşire, 4 eczacı için hastaneciliğe öncelik vermez. Ni- toplanmaya başlayan Milli Türk Tıp
mevcuttu. tekim 1923’te ülkedeki toplam seksen Kongrelerinde sadece klinik tıbbi
altı hastanenin kırk beşi il özel idaresi, konular değil, sosyal tıp konuları da
Toplam 12 milyon olduğu tahmin edi- otuz ikisi özel, yabancı ve ekalliyet, tartışılır ve alınan kararlar sağlık politi-
len nüfus ise açlık, yoksulluk, sefaletin altısı belediye hastanesi iken Sağlık kalarına yön verir.
yanı sıra sıtma, trahom, verem, frengi, Bakanlığının sahip olduğu hastane
lepra, çiçek, kolera, tifo, tifüs, anki- sayısı sadece üçtür. Erken Cumhuriyet döneminin sağlık
lostam, nekator ve benzeri bulaşıcı alanındaki önemli girişimlerden biri
hastalıklarla boğuşmaktaydı. Sağlık Bakanlığı, Cumhuriyetin ilanı- de 1946 yılında Dr. Behçet Uz’un ilk
nın hemen ertesi yılı o dönem çoğu Sağlık Bakanlığı zamanında hazırlanan
Cumhuriyetin ilk Sağlık Bakanı Dr. il özel idarelerine bağlı olan hasta- “Birinci On Yıllık Sağlık Planı”dır an-
Refik Saydam’ın önceliği doktor nelere örnek olması için “numune” cak bir “Milli Sağlık Bankası” ve “Sağ-
sayısını arttırmak, numune hastaneleri hastaneleri kurmaya girişir. Ankara, lık Sandıkları” kurmayı da hedefleyen
açmak, ebe ve sağlık memuru yetiştir- Diyarbakır, Sivas, Erzurum Numune bu program hayata geçirilemez.
mek, merkez hıfzıssıhha müessesesi Hastaneleri böylece kurulur. Ankara
kurmak ve hıfzıssıhha mektebi açmak Numune Hastanesi aynı zamanda 2-DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ
ve sıtma, trahom, verem, frengiyle Cumhuriyet modernleşmesinin övünç (1950-1960)
mücadele etmektir. kaynaklarındandır. Cumhuriyetin devrimci coşkusunu
yitirmeye başladığı 1940’lı yıllar ve
Dr., Hekim Sözü Yayın Kurulu Üyesi “Reisicumhurun himayesinde, Baş- ardından Demokrat Parti döneminde
*
22 hekim sözü TEMMUZ-ARALIK 2023