Page 50 - Hekim Sözü Sayı:5

KİTAP

Zır deli zır zır deli

Osman Öztürk*

Çoğunlukla hekimler tarafından yazılan psikiyatri tarihçeleri Türk psikiyatrisinin geliş-
me ve ilerleme esası üzerine kurgulanır, doktorların bir başarı öyküsü olarak sunulur.
Deliler ve Doktorları/Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Delilik kitabının yazarı Rüya Çelik’in
ilgisini çeken ise bu “aydınlık yolda” ilerlerken delilerin karanlıkta kalan tarihi olur.

smanlı’da ve Cumhuriyet döneminde deliler nasıl râz-ı Akliye ve Asabiye Hastanesi’nin kuruluşu ve Topta-
O algılanıyordu? şı’nın Bakırköy’e nakli anlatılır. Mazhar Osman taşınmanın
sevincini şöyle ifade eder: “Nihayet Feyizli Cumhuriyet bizi
İlk Hocalar, İlk Öğrenciler, Tek Bir Aile başlıklı birinci
bölümün konusu Osmanlı’da modern psikiyatrinin kuru- Toptaşı’ndan kurtardı.”
luşudur. İtalyan hekim Louis Mongeri’nin Süleymaniye Tababet-i Ruhiye ve Türk Modernleşmesi başlıklı dördüncü
Bimarhânesi’nde başlattığı hastaların zincire vurulmasını bölümde Türk psikiyatrisinin kurucuları Mazhar Osman ve
kaldırma, hastaya kötü muamele ve dayağı men etme gibi Fahreddin Kerim Gökay’ın ırk hıfzıhsıhhası (öjeni) konu-
uygulamalar deliliğin ve tımarhanenin algılanışını değiştir- sundaki görüşleri, akıl hastalarının kısırlaştırılması, “ahlâk
meye başlar. Bu dönem, aynı zamanda akıl hastalıklarının, hastalıkları”, ayırma (segregation), “bekarlık vergisi” türü
özellikle de bazı türlerinin medeni milletlere mahsusu oldu- yaklaşımları dikkat çekicidir.
ğu, Doğu’da bu hastalıkların az olmasının ise medeniyetin Deliyi Gözünden Tanımak bölümünde deliyi tanıma ve
geri kalmasından ileri geldiğinin bilimsel bir gerçek olarak karar verme yetkisinin psikiyatristlere geçiş süreci anlatılır.
savunulduğu bir dönemdir.
Temaruz her zaman için psikiyatristleri uğraştıran bir konu
İkinci bölümde Osmanlı’nın Bîmarhânesi: Toptaşı anlatılır. olmuştur. Mazhar Osman’ın akıl hastalarıyla deli taklidi ya-
Bîmarhâne’nin içler acısı durumunu Mazhar Osman şöyle panları ayırt etmek için doktorlara tavsiyesi basittir. “Biraz
aktarır: “Bakım çok fena idi, has- soğuk su, bir iki tokatlama.”
talarda bit dolu idi, hele uyuzdan Suç ve Ceza başlıklı altıncı
hepsinin derisi kabuk bağlamıştı, ve son bölümde adli tıp ve
sabahlara kadar kaşınmaktan zaten psikiyatri arasındaki adli
uykusuz hasta büsbütün berbat psikiyatri konusundaki
olurdu. Delinin dayaksız uslan- çekişmenin tarihi örneklerle
mayacağı kanaati başhekiminden okunabilir.
gardiyanına kadar yerleşmişti.”
Kitabın ekindeki Delina-
Cinneti yüzünden tahttan indirilen me’de yer alan elli beş deli
kardeşi Murat’ı halkın hatırlama- adlandırmasından küçük
ması için “deli, mecnun, dârüşşifâ, bir seçkiyle bitirelim: Asıl
cinnet, ihtilâli şuur” gibi kelime- deli, yanaz deli, benkaz deli,
lerin yasak olduğu II. Abdülhamit taklagöz deli, cin deli, cin kıl
devrinde “cinnete müteallik kitap” deli, futur deli, fırfır deli, zır
yayınlanmasına da izin verilmez, deli, zır zır deli!
Mazhar Osman Tababeti Ruhiye
kitabını ancak II. Meşrutiyet’in
ilanından sonra bastırabilir. DELİLER VE
DOKTORLARI
Cumhuriyet’in Akıl Hastanesi: Osmanlı’dan
Bakırköy başlıklı bölümde modern Cumhuriyet’e Delilik
Türk psikiyatri tarihinde bir dönüm Sayfa sayısı : 252
noktası kabul edilen Bakırköy Em- İlk baskı : 2014
Yayınevi : Tarih Vakfı
Yurt Yayınları
*Dr., Hekim Sözü Yayın Kurulu Üyesi

48 hekim sözü EYLÜL - EKİM 2019