Page 45 - Hekim Sözü Sayı:5

BİLİM

Beyin araştırmaları

yaşam’ın neliği konusunda

bize ne öğretir? *

Türker Kılıç**

Yaşam içerisindeki ilgisiz görünen başka olgularda da benzer bağlantısallık
içeren yapılar vardır; kaotik sandığımız çok olgu aslında bir gün matematiksel
modellemelerle açıklanabilecek.

eyinde bilgi, sürekli yenilenen parçaya çevirdi. Nöronal doktrin ile
5
elektrokimyasal ırmaklar halin- sinirbilimciler nöronu inceleyerek
Bde akarak konnektom denen bir beyni anlamaya uğraştı. Bir nöron,
1
ağ oluşturur . Bu bağlantısal bütünlü- sinapslarla 10-15.000 başka nöron
ğün haritasını çıkarmaya çalışan İnsan ile bağlantıda olup , bu şekilde zihni
6
Konnektomu Projesi (İKP) ile İnsan oluşturur. Yani eskiden homeostazı
2
Beyni Projesi (İBP) - bilimsel araştırma sağlayan organ olarak tanımlanan
3
metodolojisinde odağı parçalardan- beyin artık zihni yaratan organ olarak
7
sa ağa ve ağ içindeki bağlantılara tanımlanıyor. Bu 86 milyar nöronun 8
yöneltmiştir. Yaşam içerisindeki ilgisiz bağlantısallığını anlarsak yaşayan her
görünen başka olgularda da benzer şeyin arasındaki bağlantısallığın da
bağlantısallık içeren yapılar vardır; Resim 1: Cajal’ın nöron çizimi. anlaşılmasına yaklaşabiliriz.
kaotik sandığımız çok olgu aslında
bir gün matematiksel modellemelerle Nöronal ağı haritalayarak sağlıklı
açıklanabilecek. Bu karmaşık sis- insan beyninin anatomik ve fonksiyo-
temler bize hem bütünün parçaların nel bağlantısallığını aydınlatmak üzere
toplamından fazla olduğunu, hem de 2009’da ABD’de başlayan İKP, dis-
yaşamın en büyük ağ olduğunu gös- leksi, otizm, Alzheimer’s vb. araştır-
teriyor. Buradan çıkacak yeni bilimin malarına veri yaratacaktı. Düzinelerce
21. yüzyıl kültür ve toplumuna önemli araştırmacının işbirliği sonucu internet
etkileri olacak. üzerinde bir nöroinformatik platformu
erişime açıldı. Avrupa, 2013’te insan
I. BEYİNDE BAĞLANTISAL- beynini simüle edecek bir süper bil-
LIK: BİLİMDE TÜMDEN- gisayar inşa etmeyi amaçlayan İnsan
GELİMDEN TÜMEVARIMA, Beyni Projesi’ni (İBP) başlattı. 2015’te
TÜMEVARIMDAN BAĞLANTI- ancak bir fare beyninin 31.000 nöron-
SALLIĞA GEÇİŞ luk bir kısmının bağlantısallığı simüle
9
Cajal 1903’te nöronu ilk defa resmet- edilebildi .
4
tiğinde, beyin araştırmaları tümdenge-
limden uzaklaşarak tümevarıma yani Beyni anlamayı güçleştiren bir unsur,
bütünü daha iyi anlamak için odağını beyindeki bağlantıların sürekli bir
Resim 2: Üstte kadavra beyni, altta aynı değişim içinde olması, yani nöroplasti-
10
* Bu yazının 2. Bölümü önümüzdeki sayıda bölgenin altından ameliyatla bir tümör alın- sitedir . Her bir nöronu incelemek zor
yer alacaktır. ması sonrası MR görüntüsü (Fotoğraf: BAU olduğundan bilimciler bu elektrokim-
** Prof. Dr., Beyin Cerrahı, Bahçeşehir Tıp Fakültesi).
Üniversitesi Tıp Fakültesi Kurucu Dekanı yasal ırmakları fonksiyon öbeklerine

EYLÜL - EKİM 2019 hekim sözü 43