Page 46 - Hekim Sözü Sayı:5

BİLİM

KAYNAKLAR
https://www.dropbox.com/s/1xrifop-
d2fvsf7y/Kaynaklar.docx?dl=0

Resim 3: Bir havayolunun tüm uçaklarının farazi haritası.

ayırarak incelemektedir. Resim 2’de üstte 383 nöronlu haritası çıkarıldı. Yukarıdaki
kadavra kesiti, altta ise aynı bölgenin benzetmeden hareketle; her bir uçak
ameliyat sonrası MR görüntüsü verilmiş- bir nöronu temsil ederken, tüm uçuş-
tir. Her bir lif yaklaşık 200-300 milyon ların haritası ise konnektomu temsil
nörondan oluşan bir elektrokimyasal etmektedir. Araştırma sırasında her bir
nehirdir. Bu, bilginin akışını gözler önüne nöron devre dışı bırakarak solucanın her
sermektedir. Dolayısıyla fonksiyon ana- durumda verdiği farklı kararlar ve dolayısı
tomiyi da etkilemektedir. Her bir nöronu ile yaşamının nasıl değiştiği gözlemlendi.
tek tek inceleyebilmek bundan çok daha Bilinç –tanımlaması çok zor bir kavram
detaylı bir resim oluşturacaktır. olsa da- karar verebilme becerisi olarak
tanımlanırsa, konnektomun bilinci de
Pekiyi, nöron ile konnektom (nörozihin) yarattığını söyleyebiliriz. Konnektom
arasındaki ilişki nedir? Bu ilişkiyi bir uçak matematiksel olarak modellenebildiğinde
ile havayolu arasındaki ilişkiye benze- bu model bilinci de açıklayabilir.
tebiliriz. 326 uçaklık THY’nin tek tek
12
hangarlarda duran uçakları bir havayolu 2015 yılında optogenetik yöntemi ile
etmez. Ama bu uçakların zeka ile organi- konnektomun fonksiyonlarını anlamaya
ze edilmesi ve her an hangi uçağın nereye çalışan araştırmacılar, bir sıçan dene-
13
gitmekte olduğunu bilmemiz bir havayo- yinde beyne eklenen bazı genler ile
lunu meydana getirir. amigdalanın belli kısımlarını uyarıp, belli
kısımlarını etkisiz hale getirdi; böylelikle
Resim 4: C. Elegans solucanının 1986’da Nobel ödülü kazanan bir çalış- farenin konnektomu değiştirilerek aç
haritalanmış Konnektomu 13 mada bir solucanın konnektomunun olduğunda yemeğe tepki vermemesi, tok
11
olduğunda yemeğe tepki vermesi sağlan-
dı. Bu araştırma alanının beyin cerrahları
için heyecan verici bir sonucu, örneğin
benim araştırma alanlarımdan biri olan
14
menenjiom tümörlerinin konnektomu-
nun çıkarılarak bir sonraki aşamada kon-
nektom cerrahisinin olası bir tedavi yön-
temi haline gelmesidir. Bu ancak bu denli
karmaşık yapıların bağlantısallıklarının
matematiksel olarak modellenebilmesi ile
mümkün olacaktır. Yine de, nöronlar ve
içerisinde bulundukları bağlantısallık ile
ilgili bu bahsettiğim deney gibi çalışmalar
sayesinde yapay zeka gibi alanlarda da
gelişme kaydedilmekte, aynı şekilde bu
alanlardaki gelişmeler de beyin araştırma-
15
larını hızlandırmaktadır .
44 44 hekim sö EYLÜL - EKİM 2019
hekim sözüzü