Page 23 - Hekim Sözü (Sayı 12) Kasım-Aralık 2020

DOSYA

alınan irinin sağlıklı deri çizilerek
inoküle edilmesiyle başlayan serüven
sonunda bir aşıya dönüşmüş, nihayet
hastalığın eradikasyonuyla sonuç-
lanmıştı. Zaman içinde aşı geliştirme
serüveni karlı bir yatırıma dönüştü.
Pahalı ve riskli temel bilim çalışmaları
kamuda gerçekleştirilip ürün aşama-
sında el değiştirerek ilaç şirketlerine
patent hakkı ile devredilmekte ve
insanlığın çoğunluğu için erişim
olanaksız hale gelebilmektedir. Oysa
Jonas Salk geliştirdiği Polio aşısı için
patent almayı reddetmişti . İşte bu red-
2
din arkasında sadece tıbbi bilgi değil
mesleki değerler de vardır.
Mesleki değerlerin gelişiminin ise
başka bir yol haritası vardır. Mesle-
ki bağımsızlığın ciddi tehdit altında
olduğu dönemlerde, hekimlerin zorla
ya da rızayla güç odaklarının yanında
ve hekimliğin varlık nedenine aykırı
davrandıkları koşullarda, mesleğin etik
normlarının ve değerler manzumesinin
tanımlanmasına ihtiyaç ortaya çıkmış-
tır. Geçen yüzyılda dünyada yaşanan
kimi dramatik olaylar hekimlerin
örgütlü bir biçimde bu meseleleri ele
almaya karar vermelerine yol açmıştır.

MESLEKİ DEĞERLER HANGİ
KOŞULLARDA HANGİ ODAK-
LAR TARAFINDAN TEHDİT
EDİLMEKTE?
Sağlık alanında mesleki değerleri
tehdit eden ve birbirine içkin olan üç
temel odaktan söz edilebilir: kapita-
lizm, totaliter rejimler ve militarizm.
KAPİTALİZM
Kapitalizmin sağlık alanına müdahale-
sinin sonuçlarını iki boyutta gözlemle-
mek olanaklıdır. Bunlardan ilki neoli-
beral ekonomik ve sosyal politikaların,
bu bağlamda sağlık politikalarının
yarattığı sağlık hakkı ihlalleri ve etik
rının sistematize edilerek olumlu ya da rının belirgin bir biçimde gelişmesine sorunlar.
olumsuz çıkarsamalar yapılması. yol açan bu durum, kapitalist üretim
ve mülkiyet ilişkileri bakımından da İkincisi ise bireysel hekimlik uygu-
Yıllar ilerledikçe tıbbi teknoloji hızla karlı bir alan ortaya çıkartmıştır. Bu lamalarında karşımıza çıkan etik
gelişmeye başladı ve tekil çabalar nedenle aslında tıbbi bilgi birikimi, meselelerdir. Bu bağlamda ilaç araş-
daha sistematik, daha teknolojik bir bilginin ve teknolojinin metalaşması tırmalarına bir göz atmak olanaklıdır.
çerçeveye oturdu. Günümüzde tıbbi nedeniyle kapitalizmin hem hegemon- İlaç araştırmalarının çok önemli bir
bilgi birikimini teknolojik gelişmeden yası hem de tehdidi altındadır. kısmını ilaç şirketlerinin finanse ettiği
ayrı düşünmek neredeyse olanaksızdır. biliniyor. Bu çalışmalarda yer alan
Tanı tekniklerinin, tedavi yaklaşımla- Çiçek aşısı geliştirilirken püstüllerden hekimler kimi zaman şirketin karlılığı

KASIM-ARALIK 2020 hekim sözü 21