Page 13 - Hekim Sözü Sayı: 1

DOSYA

seldi. Finansal olmayan şirketlerin döviz
cinsinden borçları, kabaca yarısı Türk
bankalarına yarısı da uluslararası banka
ve kuruluşlara olmak üzere 340 milyar
dolar civarında. Sonuçta Türkiye’nin
yurtdışı aleme tüm yükümlülükleri 700
milyar doları bulmuştu. Şimdi bu yü-
kümlülükler teknik nedenlerle biraz daha
inişte. Kısaca Türkiye’deki en büyük kırıl-
ganlık noktaları yurtdışı aleme olan döviz
yükümlülükleri oluşturuyor. O nedenle
ne pahasına olursa olsun ülkeye bir döviz
girişi sağlayarak, bu krizi geciktirmeye,
etkilerini uzun döneme yaymaya çalışı- ekonomik göstergelere yansımadı. Ulus-
yorlar. Ama sizin sorunuzda da olduğu lararası sermaye ve kapitalist küreselleş-
gibi 5 yıl vadeli %7,5’ten yapılan borçlan- menin üretim zincirlerine göbekten bağlı
ma, benzer Amerikan tahvilinin %3 faizli iken, ciddi bir şekilde ulusal kalkınma
olduğu düşünülürse bir yılda %4,5, 5 hamleleri yürütülebilir mi, ben bunun Türkiye ekonomisi
yılda %22,5’luk reel bir yük getiriyor. Bir kolay olmadığını düşünüyorum. Nedeni ne yazık ki pislikleri
ekonominin bunu kaldırması mümkün de şu: Örneğin Güney Kore, Türkiye’ye
değil. bir örnek olarak veriliyor. 1960’lı yıllarda halının altına süpür-
Türkiye ile benzer bir gelişme düzeyinde meye çalışsa da er
2013 yılı sonrası ABD’de parasal geniş- bulunan bir ülke, şu anda hızlı bir büyü-
lemenin azaltılacağı, hatta daralacağı ve meyle, sanayileşmeyle kişi başına gelirini veya geç bu hesap-
faiz artışına gidileceği ilan edilmişti. O hızla artırdı ve gelişkin ülkelerle benzer laşmayla karşı karşı-
zaman Türkiye farklı bir yaklaşımla bu göstergelere sahip oldu. Ama Güney Ko-
duruma karşı bir önlem alabilir miydi? ya kalacaktır.
re’de bu gelişme bir otoriter rejim altında
Türkiye zaten 2013 yılına gelindiği yapıldı. Sendikaların, meslek kuruluş-
zaman ciddi bir dış yükle karşı karşı- larının ve emek kesiminin baskı altında
yaydı. Şartların değiştiği, yurtdışından olduğu bir süreçte yapıldı. Türkiye için
oluk oluk sermaye akışlarının kesildiği benzer bir senaryoyu ben savunmam. Ne
dönemde sıkıntı yaşaması kaçınılmazdı. var ki bu tip otoriter kalkınma örneklerin-
Ama eğer 2013 Mayıs’ında ABD Merkez de de kurumsal yapıyı koruyup, eğitime,
Bankası Başkanı Ben Bernanke’nin tahvil özellikle matematik-fizik-kimya gibi temel
alımlarını yavaşlatacağına ilişkin açıkla- bilimlere ağırlık verilip ve bürokraside
ması sırasında- ki bu aslında bir sürecin liyakati yani işi bilen becerikli ve o işin
başlangıcının ilanı anlamına geliyor- sorumluluğunu verimli bir şekilde yerine
du- Türkiye önlemlerini alsaydı, örneğin getirecek insanları öne çıkararak yapıldı.
Merkez Bankası rezervlerini güçlendirme Türkiye’de cemaatleşmenin, tarikatleş-
yoluna gitseydi ve banka kredilerinin çok menin sürdüğünü, bürokraside liyakatin
hızlı bir şekilde artırılmasına ve büyüme- L’sinin bile geçerli olmadığını, eğitim
nin hızlı suni bir şekilde hızlandırılması sisteminin gericileştiğini, Türkiye’de
gibi sevdalara kapılmasaydı durum farklı araştırma geliştirme ve inovasyona yatkın
olabilirdi. Özellikle de 2018 seçimi öncesi dimağların maalesef bu eğitim sistemin-
2017’de Kredi Garanti Fonu kapsamın- den çok zor çıkacağını düşünürsek Türki-
da Hazine garantili 200-250 milyar lira ye açısından AKP rejiminde bu zihniyet
civarında ucuz faizli krediyle ekonomiye altında umutlu olmak için hiçbir neden
doping verilmeseydi bugün belki bir bulamayız.
sıkıntıyla karşılaşılmazdı. Türkiye, Arjan- Tüketim araçlarının tümünde Enflasyonla
tin’le birlikte bu krizi en derin yaşayan Topyekûn Mücadele diye bir kavram dola-
iki ülkeden biri olmazdı en azından.
şıyor. Bu bir çare midir, ekonomiyi olumlu
Dışa bağımlı üretimin cari açıktaki rolü bir yere götürür mü?
görünür hale geldikçe yerli otomobil, yerli Söyleşinin diğer sorularında da altını
uçak, yerli ilaç gibi kalkınmacı söylemler çizdiğim gibi, Türkiye küresel ekonomiye
daha çok kullanılmaya başlandı. Yerli ve entegre olmuş, küresel değer zincirlerinin
milli üretimin sınırları nedir ve gerçekten belli aşamalarında devreye giren bir ülke.
bu krizi aşmakta bir katkısı olur mu?
Böyle bir ülke döviz hareketlerinden çok
Öncelikle bu ifade edilenlerin hiçbir fazla etkilenir. Nitekim en son açıkla-
tanesinin gerçek bir karşılığı şu ana kadar nan rakamlara göre Türkiye’de üretici

OCAK - ŞUBAT 2019 hekim sözü 11