Page 21 - Hekim Sözü (Sayı 10) Temmuz-Ağustos 2020

DOSYA

amaçların ötesinde meslek kuruluşlarının yada 1980’li yıllarla birlikte hız kazanan
kendi özel alanları dolayısıyla gerek sivil neoliberal politikalara karşı görece daha
toplum kuruluşlarına göre gerekse kendi sert ve yaygın tepkilerin sağlık ve eğitim
aralarında önemli farklılaşmalardan söz emekçilerinden gelmesidir. Bugün hekim
edilebilir mi?
Bir adım daha atacak olursak, bugün çevrelerinin örneğin
Bu kuruluşların kapitalist bir toplumda hekim çevrelerinin örneğin “herkes için
faaliyet gösterdiklerini veri alacak olursak sağlık” ve “evrensel sağlık kapsamı” ol- “herkes için sağlık”
bu tür farklılaşmalardan söz edilmesi mak üzere “dönem kavramlarını” mevcut ve “evrensel sağlık
mümkündür. düzen ve genel politikalar bağlamında
karşılaştırıp değerlendirdiklerini görürüz. kapsamı” olmak
Örneğin, bir sivil toplum kuruluşu olarak
herhangi bir insan hakları derneğinin Temel sağlık hizmetleri söz konusu üzere “dönem
faaliyetleri mevcut sistem ve hükümet po- olduğunda hekim kuruluşlarının 1978 kavramlarını”
litikaları ile daha dolaylı yoldan ilişkilidir. yılındaki Alma Ata konferansı ve bil-
Başka bir deyişle insan hakları kuru- dirgesi (herkes için sağlık) sosyal devlet mevcut düzen ve
luşlarının insana, onun doğal ve yasal (refah devleti) anlayışının henüz terk genel politikalar
haklarına odaklanan çalışmaları mevcut edilmediği bir döneme denk düşmektedir.
düzen ve iktidarların politikaları ne Buna karşılık 40 yıl sonra, 2018 yılındaki bağlamında
olursa olsun “sabit” denebilecek ilkeler Astana konferansı ve bildirgesi (evrensel karşılaştırıp
üzerinden yürür. Buna karşılık, örneğin sağlık kapsamı) “evrensellik” yani herkesi
bir hekim kuruluşunun faaliyetleri, belirli kapsama iddiasına rağmen özellikle sağlık değerlendirdiklerini
ilkeler gene olsa bile mevcut düzenle ve sigortası bağlamında “özel” ve “özelleştir- görürüz.
bu düzende izlenen politikalarla çok daha meci” bir yaklaşımı temsil etmektedir. Bir
doğrudan bir ilişki içindedir. başka örnek vermek gerekirse, özellikle
İngiltere’de ağırlık kazanan ve olumsuz
Konuya bu açıdan yaklaşıldığında, sonuçları teslim edilen “sağlıkta kamu-ö-
meslek kuruluşları arasında hekim kuru- zel ortaklığı” ve bunun bir uzantısı olan
luşlarının, örneğin mimar ve mühendis “şehir hastaneleri” uygulamasının Türki-
oralarından, barolardan, muhasebecilerin ye’ye ithal edilmesinden söz edebiliriz.
vb. örgütlerinden daha farklı bir yerde
durdukları söylenebilir. Sonuçta, diğer tüm meslek kuruluşla-
rı gibi hekim kuruluşları da kuşkusuz
Somut ve açıklayıcı bir örnek vermek meslekten olanların haklarını, çıkarlarını
gerekirse, bugün dünyadaki hekim kuru- kollayacak, koruyacak ve bunları ileriye
luşlarının “sağlığın toplumsal belirleyen-
leri” gibi başat bir gündemleri olduğunu taşımaya çalışacaktır. Ne var ki, insan
söyleyebiliriz. Böyle bir gündemin ol- sağlığının nasıl “toplumsal belirleyenle-
ri” varsa belirli bir mesleği icra edenler
ması, hekim kuruluşlarını, başka meslek olarak hekimlerin durumunun, geleceği-
kuruluşlarına göre mevcut düzeni ve top- nin de ekonomik, toplumsal ve siyasal
lumsal koşulları, eşitsizlikleri, haksızlık- belirleyenleri vardır.
ları ve adaletsizlikleri çok daha yakından
izlemeye, gözlemeye, sorgulamaya ve Bu “belirleyenlerin” düzenle ilişkileri-
eleştirmeye yöneltir. Mimarlığın, mühen- nin çok daha açık ve doğrudan olması,
disliğin, avukatlığın, muhasebeciliğin, mevcut düzenin ve izlenen politikaların
vb. “toplumsal belirleyenlerinden” söz hekim kuruluşlarını daha “ayrı” bir ko-
edilebilse bile bu belirleyenlerin insanla, numda mevzilendirdiğini söyleyebiliriz.
onun sağlığı ve yaşamıyla ilişkileri çok
daha dolaylıdır.

SAĞLIK POLİTİKALARINDA
DÖNEMLER
Yukarıdaki bakış açısından hareket
edildiğinde hekim kuruluşlarının, mevcut
düzenle ve bu düzen çerçevesinde izlenen
politikalarla ilişkisinin daha ayrı bir yere
oturduğunu söyleyebiliriz. İşin içinde
insan sağlığı ve yaşamı olmasa bile bu
doğrudan ilişkinin örneğin eğitim emek-
çilerinin örgütlenmeleri için de geçerlilik
taşıdığını söylemekte sakınca yoktur.
Bu durumun göstergelerinden biri, dün-

TEMMUZ-AĞUSTOS 2020 hekim sözü 19