Page 18 - Hekim Sözü (Sayı 10) Temmuz-Ağustos 2020

DOSYA

Demokrasi ve

seçimler

Rıza Türmen*

Demokrasi bir değerler bütünü. Bunun içinde insan hakları, hukukun üstünlüğü,
yargı bağımsızlığı, çoğulculuk, kuvvetler ayrımı, katılımcılık gibi demokrasinin

özünü oluşturan, demokrasiyi tanımlayan ilkeler var.

eçimle, halkın kendini yönete- katılımcılık gibi demokrasinin özünü seçimler birçok bakımdan adil ve
cekleri seçmesi demokrasinin oluşturan, demokrasiyi tanımlayan serbest seçim için öngörülen evrensel
Sön koşulu. Yöneticilerin sahip ilkeler var. Ülkeyi yöneten siyasal ik- kurallara uymamakta. İktidarın desteği
oldukları yetkinin kaynağı, yönetilen- tidar bu ilkelerle uyum içindeyse yani zayıfladıkça seçimlerdeki sakatlıklar da
lerin iradesi. Bu iradenin yönetime demokrasinin öngördüğü sınırlamaları daha belirgin olmakta. Bu konudaki
yansımasının yolu ise serbest ve adil kabul ediyorsa demokratik meşruiyete evrensel kuralları, Venedik Komis-
seçimler. sahip olur. yonu’nun konuya ilişkin raporunda,
Bu nedenle seçim, her demokrasinin Seçimlerin anlamı ya da amacı her Avrupa Konseyi Parlamenter Asamble-
vazgeçilmez koşulu. Ancak bu her zaman aynı değil. Demokrasiyle yö- si’nin kararlarında bulmak olanağı var.
seçimin demokratik olduğu ya da netilen rejimlerde, seçimlerin demok- Türkiye’de seçimlerle ilgili sorunları
seçimlerin demokrasinin tek koşulu rasinin aracı olmasına karşılık otoriter seçimden önce, seçim sırasında ve se-
olduğu anlamına gelmez. rejimlerde seçimler rejimin aracına çimlerden sonra olmak üzere üç grupta
dönüşürler. Örneğin, Nazi Almanyası toplayabiliriz:
Seçim, ülkeyi kimin yöneteceğini ya da Sovyetler Birliği’ndeki seçimler
belirler. Parlamenter sistemde sağlayan rejime olan bağlılığı göstermek için a. Seçim öncesi sorunlar: Bu sorunları
siyasal parti ülkeyi yönetme hakkını yapılan plebisit niteliği taşırlar. toplu olarak görmek için Avrupa Gü-
elde eder. Seçimi kaybeden partiler ise, venlik ve İşbirliği Örgütü (AGİT) Göz-
bu sonucu kabul eder. Çünkü bilirler Günümüzde birçok ülkede geçerli olan lemci Misyonları’nın 2015 seçimine,
ki bir dahaki seçimde iktidara gelme popülist otoriter rejimlerde, seçimler 2018 seçimlerine ve 2017 referandumu-
olanağı açıktır. Demokrasilerdeki bu rejimin gerçek niteliğini saklayan bir na ilişkin raporlarını okumak yeterli.
temel uzlaşmanın gerçekleşmesi seçim- örtü görevini görür. Dışarıdan bakınca 2015 Raporu’nda Cumhurbaşkanı’nın
lerin serbest ve adil olarak yapılmasına her şey yerli yerindedir. Seçimlere bir- anayasa hükmüne karşın tarafsız ol-
ve herkesin seçim sonuçlarını kabul den fazla siyasal parti katılır. Rekabet maması, iktidar partisi için kampanya
etmesine bağlı. de edebilir ama eşit koşullarda değil. yürütmesi eleştiriliyor. Her üç raporda
Meclis’te de muhalif siyasal partiler
İktidara seçim yoluyla gelen partinin temsil edilir. Ama seçimler türlü yol- da Türkiye’de ifade ve basın özgür-
ya da başkanın, demokratik meşruiye- lardan manipüle edildiğinden, seçimi lüğüne getirilen sınırlamalar, devlet
te sahip olması için seçim yeterli değil. kazanmaları çok güçtür. Böyle yapılan kaynaklarının iktidar partisi tarafından
Aynı zamanda ülke yönetiminin de seçimlerin demokratik bir seçim oldu- kullanılması, rekabet koşullarının eşit
demokrasinin temel ilkelerine uygun ğu söylenemez. Ama seçimler adil ve olmaması, seçim kampanyası sırasında
olması gerekir. Demokrasi bir değerler serbest seçim koşullarında yapılmasa muhalefet partilerine devlet televizyo-
bütünü. Bunun içinde insan hakları, bile, otoriter rejimlere demokratik meş- nunda, basında eşit olanaklar tanın-
hukukun üstünlüğü, yargı bağımsız- ruiyete sahip olduklarını ileri sürme maması, seçimlerde korku ve yıldırma
lığı, çoğulculuk, kuvvetler ayrımı, olanağı verir. ortamının egemen olması, gazetecilerin
yaptıkları haberler nedeniyle tutuklan-
Önceki AİHM Yargıcı, 24. dönem CHP Milletvekili Türkiye’de yapılan genel ya da yerel ması gibi eleştiriler var.
*
16 hekim sözü TEMMUZ-AĞUSTOS 2020