Page 50 - Hekim Sözü (Sayı 10) Temmuz-Ağustos 2020

KİTAP

Ölümcül

Yakınlıklar

Mikroplar tarihimizi nasıl şekillendirdi?

Osman Öztürk *

OVİD-19 pandemisi nedeniyle lardan insanlara geçen zoonozların da ortaya çıkışı 1494 olan frengi kıtada
ekonomiler çöküyor, siyasi artmasına yol açtı. hızla yayıldı. Bugünlerde Trump’ın
Cdengeler değişiyor, gündelik M. Ö. 431’de başlayan Peloponez COVİD-19’u “Çin Virüsü” olarak
hayat baştan aşağı yeniden şekilleni- Savaşı sırasında patlak veren şiddetli adlandırması gibi o günlerde de
yor. İnsanlar Koronavirüs ailesinden veba salgını Atinalılara Spartalılar kar- İtalyanlar frengiye “Fransız Hastalığı”,
120 nanometre çapında bir canlının şısında yenilgiyi getirmekle kalmadı, Fransızlar “Napoli Hastalığı”, Polon-
insanlığa verdiği zararı şaşkınlıkla Yunan kültürünün altın çağı da sona yalılar “Alman Hastalığı”, Ruslar da
izliyor, anlamakta güçlük çekiyorlar. erdi. Dönemin tarihçisi Tukidides’in “Polonya Hastalığı” adını verdi.
Oysa tarih benzer örneklerle dolu. kaydettiği bu salgın tarihte belgelen- Önceleri doğal yaşam alanı Ganj Neh-
İskoçyalı mikrobiyolog, virolog Doro- miş en eski salgındı. Roma İmparator- ri’nin Hint Okyanusu’na döküldüğü
thy H. Crawford Ölümcül Yakınlıklar/ luğu’nda M. S. VI. Yüzyılda başlayan Bengal Körfezi’yle sınırlı olan Vibrio
Mikroplar Tarihimizi Nasıl Şekillendir- Jüstinyen Vebası iki yüzyıl sürdükten cholera İngilizler tarafından bütün
di? kitabında işte bu tarihi ele alıyor.
sonra gizemli bir şekilde ortadan dünyaya yayıldı ve yedi büyük salgına
Aslında hikaye mikropların bundan kayboldu, M. S. XIV. Yüzyılda “Kara yol açtı.
4 milyar yıl önce ortaya çıkmasıyla Ölüm” olarak tekrar ortaya çıktığın- Phytophtora infesatans isimli küfün
başlıyor. Modern insanın ise bun- da ise üç yüz yıl boyunca yirmi beş yol açtığı Mildiyö hastalığı üç yıl
dan 150-200 bin yıl önce Afrika’da milyon insanın ölümüne neden oldu boyunca İrlandalıların temel besin
ortaya çıktığı ve 50-100 bin yıl önce ve tarihçiler feodalizmin yıkılmasını kaynağı patatesin yüzde doksanını
Afrika’dan göç ederek bütün dünyaya vebaya bağladılar. yok etti, 1 milyondan fazla köylü
yayıldığı düşünülüyor. Napolyon’u müstakbel Yeni Dünya öldü, 1,3 milyondan fazlası denizaşırı
İlk avcı-toplayıcı insan toplulukla- İmparatorluğu kurmak hayalinden vaz ülkelere göç etti.
rı otuz ila elli kişiden oluşuyordu, geçirerek elindeki toprağı Ölümcül Yakınlıklar işte bu
birbirinden yalıtılmıştı ve hareket ABD’ye satmasına ve benzeri başka bir
halindeydi. Bu nedenle mikroplar yol açan 1801’de dizi hikayenin yanı
gruba ulaştığında bütün grubu kırıp askerlerini sıra modern tıbbın
geçirse bile hastalığın bulaşabileceği kırıp geçiren mikroplara, salgın
insanların kısa sürede tükenmesiyle sarıhumma, hastalıklara karşı
enfeksiyon zinciri kırılıyordu. M. Ö. 1812’deki verdiği mücadeleyi de
8500’lerde yerleşik tarıma geçilmesiyle Rusya seferi anlatıyor. Tam Korona
birlikte tablo değişti. İnsanlar artık ve 1813’te günlerinde okunmalık.
büyük topluluklar halinde yaşamaya Almanlarla
başladılar. Kasaba ve şehirler büyü- savaşında Ölümcül YakInlIklar
dükçe ve nüfus yoğunlukları arttıkça mağlup eden Mikroplar Tarihimizi
bulaşıcı hastalıklar büyük salgınlar ise tifüs sal- NasIl Şekillendirdi?
yapmaya başladılar. Aynı zamanda gınları oldu.
hayvanların evcilleştirilmesi hayvan- Avrupa’da ilk Sayfa sayIsI : 241
İlk bask : AralIk 2019
YayInevi : Metis
Dr, Hekim Sözü Yayın Kurulu Üyesi
*
48 hekim sözü TEMMUZ-AĞUSTOS 2020