Page 41 - Hekim Sözü (Sayı 13) Ocak-Şubat 202

ETİK

coğrafi engellerin aşılacağını, olağan- yan temel faktörlerden birisi iletişim rının artma riskinin tespitiyle birlikte
dışı durumlarda ve özellikle kırsal ve tekniklerinin etkin kullanılmasıdır. bilişim teknolojilerinin güvenliği soru-
yetersiz hizmet alan topluluklar için Bilimsel çalışmalara göre, etkili ileti- nu da gündeme gelmektedir. Teletıp
sağlık hizmetine erişimin artacağını, şimin bileşenleri değerlendirildiğinde, uygulamaları ile bilişim teknolojileri
kronik hastaların evlerinde sağlık sözlü iletişimin %10, ses tonunun %30 kullanılarak aktarılacak kişisel sağlık
hizmeti alması sağlanarak öz bakımları ve beden dilinin ise %60 ile en büyük verilerinin ve mahremiyet hakkının
ve kendi kendine yetme becerilerinin paya sahip olduğu görülmektedir . nasıl korunacağı önemli ikilemler-
2
geliştirileceğini, sağlık kuruluşlarında- Ayrıca etkili iletişim için empatiyi de dendir. Gizliliğin sağlanamamasının
ki yoğunluğun azalacağını, hastaların kapsayan etkin dinlemenin gerçek- nitelikli hasta hekim ilişkisinin temeli
sağlık hizmetine erişim için ulaşım leşmesinin gerekliliği vurgulanır. güven değerini örseleyeceği öngörüle-
zorluğu yaşamasının ve zaman kaybı- Özellikle son çeyrek yüzyılda teknolo- bilecektir. Kişisel sağlık verilerinin
nın azalacağını belirtmektedir. jideki ve toplumların sosyoekonomik elektronik ortamda kullanımının veri
yapılarındaki değişim tıp uygulamala- satma temeli üzerine kurulmuş şirket-
Pandemi sürecinde teletıpla ilgili uy- rını, sağlık hizmeti sunum kültürünü,
gulamaların da içinde olduğu tıbbi ve hekim kimliğini, hasta hekim ilişkisini lerin yazılımları üzerinden gerçekleş-
etik gereklilikler, birçok ikileme neden etkileyerek farklı bir paradigmanın tirilmesi bilgi güvenliği üzerinde daha
olmuştur. Teletıp uygulamalarının etkisine sokmuş ve teletıp, tıbbi çok durulmasını gerektirmektedir.
hastaların muayenesi, tedavisi, izlemi süreçlerin önemli bir bileşeni haline Teletıp ilişkisinin kurulmasından önce
ve toplum sağlığına etkilerine ilişkin gelmeye başlamıştır. Sağlık hizmetine toplanan verilerin nasıl, nerede, ne
verilere sınırlı düzeyde sahip olunması erişimdeki adaletsizliğin giderilmesine kadar süreyle depolanacağı, işlenip iş-
da uygulamaların yaygın kullanılması katkı sunacağı gerekçesiyle kullanımı lenmeyeceği, kimlerin bu bilgilere ula-
sırasında dikkate alınmalıdır. şabileceği, gizliliğinin nasıl korunacağı
yoğunlaşan teletıp uygulamalarında gibi konuların açıklığa kavuşturulması
HASTA HEKİM İLİŞKİSİ nitelikli, etkin hasta hekim ilişkisinin önemlidir. Sağlık hizmeti verilirken
VE GÜVEN kurulabilmesinin zorlukları ve sınır- kişinin mahremiyetinin ve onurunun
Tıbbi uygulamaların temelini oluştu- lılıkları olduğu açıktır. Genel olarak korunabilmesi amacıyla gizlilik ortamı
ran, tıbbın kökenlerine kadar uzanan hasta hekim ilişkisine bakıldığında, gerçekleştirilmeli, teletıp uygulamaları
hasta hekim ilişkisi, tarihsel süreç hastanın güvendiği hekime gönüllü sırasında üçüncü kişilerin hastanın
içinde hem hak mücadelelerinin hem olarak başvurması ve hekimin onamı dışında süreci takip etmesi
de bilimsel kanıtların etkisiyle büyük de hastanın kararlarına ve engellenmelidir. Hasta mah-
değişikliklere uğrayarak bugünkü bağımsızlığına saygı remiyeti yanı sıra teletıp
ahlaki anlamına kavuşmuştur. Tıbbi göstermesi beklenir. uygulamaları ile aynı
hizmetlerin başlaması ile kurulan has- Sonuç olarak, hekim mekânda bulunan
ta hekim ilişkisi günümüzde, hastanın ve hasta doğru tanı üçüncü kişilerin ve
kültürel yapısına, özerkliğine saygı ve tedaviyi ger- sürekli erişilebilir du-
gösterilmesine ve her ilişkide tekrar çekleştirmek için rumda olan hekimin
üretilmesi gereken güven değeriyle karşılıklı iletişim mahremiyet hakkının
kurulan ayrıcalıklı bağa dayanan özel- halindedir. Oysa da örselenebilece-
likli bir insanlar arası ilişki modelidir. teletıp uygulamaların- ği unutulmamalıdır.
Hasta hekim ilişkisi ile gerçekleşen da iletişimin bir cihaz Teletıp uygulamalarının
hasta mahremiyet alanının hekime üzerinden sağlanmasının etkinliğine ve etik bağlamına
açılması ve ortak karar verme gibi nitelikli hasta hekim ilişkisini ilişkin bilimsel çalışmalar, araştırma
özellikler kendi başına bile tedavi edici olumsuz etkileyeceği öngörülebilir. etiği ilkeleri gözetilerek gerçekleştiril-
olabilen güven iklimiyle olanaklıdır. Diğer yandan örselenen hasta hekim melidir.
Bu nedenle tıbbi uygulamalarda hayati ilişkisi sağlık hakkına erişimi engelle-
öneme sahip olan söz konusu ilişkinin yecek, tıbbi uygulama hatalarına ve ÖZERKLİĞİN KORUNMASI
zenginleştirilerek ve özgüllüğünü karşılıklı yabancılaşmaya neden olarak Bireyin özerkliğinin sağlık alanına
koruyarak güçlendirilmesi, ekonomik/ zarar görmeyi artırabilecektir. yansıması, hastadan aydınlatılmış
politik müdahalelere konu olmaması MAHREMİYET HAKKI onam alınması ile olanaklıdır. Teletıp
önemlidir. Hekimlik uygulamaların- Bilişim teknolojilerinin kullanımı- uygulamaları sürecinde aydınlatılmış
da bilgi, teknik beceri kadar ahlaki nın yoğunlaşması ve bilgiye sahip onamın tüm ögelerinin (bilgilendir-
değerlerin de etkili olduğu mesleğin olmanın ‘güç’ olduğu algısı depolanan me, anlama, gönüllülük, yeterlilik ve
evrensel ilkeleri ile ortaya konmuş ve ve iletilen bilgilerden sızıntıları, bilgi onam) nitelikli bir şekilde gerçekleşti-
genel kabul görmüştür. rilemeyecek olması özerkliğin koruna-
hırsızlığını da artırmıştır. Yapılan bir
Geleneksel yapıda, güvene dayanan çalışmada ABD’de bilgi çalıntılarının mamasına neden olacaktır.
hasta hekim ilişkisi yüz yüze iletişim %76’sının sağlıkla ilgili olduğunun SAĞLIK HİZMETLERİNİN
ile başlayan anamnez, fizik muayene, ortaya çıkması sağlık bilgilerinin elde METALAŞMASI
laboratuvar, görüntüleme yöntemleri, edilmek istenen bilgilerden olduğunu Türkiye’de perakende sektörünün
3
tanı ve tedavi ile devam eden süreci göstermektedir . Ayrıca pandemi ile satış listelerinde yerini aldığı örnekler
kapsar. Sürecin etkili ve nitelikli olma- birlikte elektronik ortamın kullanımı- göz önüne alındığında teletıp uygu-
sını belirleyen, güvenilir olmayı sağla- nın artması nedeniyle bilgi sızıntıla- lamaları sağlık hizmetlerinin ticari-

OCAK-ŞUBAT 2021 hekim sözü 39