Page 45 - Hekim Sözü Sayı : 6

BİLİM

göstermektedir. Bilim ve teknolojinin DNA, proteinden de RNA elde edilebil-
sunduğu araçlar kültür ve toplumun dü- mektedir. Bir örnek vermek gerekirse,
zenini değiştirirken bu araçları kullanan- yakın zamanda yapılan bir çalışmada
ların toplumun faydasını gözetmesi ve araştırmacılar bakteri adaptasyonu ve
dikkati elden bırakmaması gerekir. Bugün bilgi depolama prensiplerini kullanarak
insanlık olarak elimizdeki önemli fırsatı bakterinin DNA’sına gerçek veri arşivle-
görmeliyiz: Gerçekleşmekte olan paradig- meyi başardılar . Çalışmada koşan bir at
38
ma değişimi sayesinde kendimizi farklı oynatan bir GIF animasyonunun piksel
bir gözle görmeli, birbirinden bağımsız değerleri, bir virüs yardımıyla yaşayan
bireyler olmadığımızı, aslında bir bağ- bir bakteri popülasyonunun genomuna
lantısal bütünlük içerisinde varlığımızı yüklendi. Daha sonra veri genomdan
sürdürdüğümüzü anlamalıyız. Bugün kar- alınarak tekrar bir GIF’e dönüştürüldü.
şı karşıya olduğumuz küresel sorunların
çoğu kendimizi daha büyük bir bütünün Baştaki animasyon ile sonra ortaya çıkan
parçaları olarak göremememizden ileri animasyon arasındaki benzerlik olağa-
gelmektedir. Capra ve Luisi, küresel nüstüydü. Öyleyse, ister 22.000 birimden
toplumun mustarip olduğu olumsuzluklar oluşan genom, 29 harften oluşan alfabe,
arasındaki bağlantısallığı bize göstermeye 2 birimden oluşan dijital dil, 4 birimden
çalışırken şöyle der: Bu sorunları birbi- oluşan DNA veya RNA, 10 birimden
37
rinden ayrı ele alarak anlamak mümkün oluşan cebir isterse de 86 milyar birim-
değildir, zira bu zorluklar birbiri ile den oluşan konnektom – bunların hepsi
bağlantılı ve birbirine bağımlıdır. birbirlerine dönüşebilen bilgi sistemleri,
bilgi kodlama yöntemleridir. Bilgi işleme
Yaşamın bir sistemler birliği olarak ağlarındaki parçalar arasındaki etkileşimi
düşünülmesi gerektiği konusunda Capra
ve Luisi’ye katılıyor, hatta bu düşünceyi daha iyi anladıkça, bunu ifade edecek
bir adım daha ileri götürmek istiyorum. matematiksel modellerimizi geliştirdik- KAYNAKLAR
Karmaşık sistemleri daha iyi anladıkça, çe bilginin her bir tür kodlamaya nasıl https://www.dropbox.com/s/1xrifop-
d2fvsf7y/Kaynaklar.docx?dl=0
bilginin bunların içinde nasıl şifrelendi- dönüştürülebileceğini keşfedeceğiz. Bu
ğini daha net gördükçe bu sistemlerin tür dönüşümler kanımca yaşayan her
katmanlı bir yapı içerisinde, bir arada var şeyin, insanların ve toplumların birbirleri
olduğunu farkına varıyoruz. Gen konusu ile nasıl bağlantısallık içinde olduğunu
buna çok güzel bir örnektir. DNA ilk keş- anlayabilmemiz için büyük önem arz
fedildiğinde, henüz DNA-RNA-protein ediyor. Bir gün tüm yaşamın ve canlıların
yolağının tersine de çalışabildiği bilin- arasındaki bağlantısallığı da matematiksel
miyordu. Artık bildiğimi gibi RNA’dan olarak modellemeyi başaracağız.

TABLO 1: BİLİMDE ‘ESASIN’ DEĞİŞİMİ: “YAPITAŞLARINDAN, BAĞLANTISALLIĞA”
Gerçeklik birbirinden ayrı ölçülebilir parçalardan oluşan Gerçeklik birbirinden ayrılmaz ilişkilerden oluşan bir
bir toplam, bir makinadır. ağdır.
Parçaların oluşturduğu bütün parçaların toplamından
fazladır.
Determinizm Olasılık
Diyalektik Bağlantısal bütünlük

Kartezyen düşünce Bağlantısallık, ağsal düşünce
Beden-zihin-bilinç ayrılığı Beden, zihin, bilinç bütünlüğü

Termodinamiğin 2. Yasası Kendini Yaratma (Autopoiesis) Yasası
İsaac Newton (1687) Humberto Maturana, Francisco Varela (1971)
Sadi Carnot (1824) İlya Prigojin (1977 Nobel;1992)
James Joule (1843)
Bilimsel gözlemler nesnel gözlemleyenden bağımsızdır. Bilimsel gözlemler, gözlemleyene ve bilgi edinme süre-
cine bağlıdır.
Amaç bilime konu olan sürece ya da nesneye ‘sahip’ Amaç bilime konulan sürece dahil olmak, birlikte varol-
olmak, ‘hakim’ olmaktır. maktır

KASIM - ARALIK 2019 hekim sözü 43