Page 18 - Hekim Sözü (Sayı 9) Mayıs-Haziran 2020

DOSYA

Pandemi bize neler öğretti?

Önder Ergönül*

Yaşanan pandemi süreci, birden bire gündemi değiştirdi.
Bu yılın ilk yarısında gündemin ağırlıklı olarak ilk maddesi pandemi oldu
ve yıl sonuna kadar da öyle olacak.

ANDEMİNİN ÖNEMİ salgını da 21. Yüzyıldaki ilk pande- virüs kısa süre içinde kuzey yarıkürede
Pandemiden hemen önceki du- miydi. İçinde yaşamakta olduğumuz yer alan ülkelere, başta gelişmiş Avru-
Prumu hatırlayalım. Tıp alanında COVID-19 pandemisi ise, ikinci dünya pa ülkeleri ve daha sonra da Amerika
en çok konuşulan konular aşıların savaşından bu yana görülen en büyük kıtasındaki ülkelerine hızla yayıldı.
etkin olup olmadıkları, sağlıklı beslen- global felaket olarak kabul edildi. Dünya Sağlık Örgütü, ilk önce halk
me alanında farklı öneriler ve alternatif sağlığı acil durumu (30 Ocak 2020),
tıp uygulamalarıydı. Popüler sağlık PANDEMİ NASIL BAŞLADI? daha sonra da pandemi (11 Mart 2020)
alanının temel konuları bunlardı. An- Geçtiğimiz yılın Aralık ayında, Çin’in ilan etti. Aynı aileden SARS, sadece
cak yaşanan pandemi süreci, birden Wuhan kentinde ciddi seyirli zatürre 9000 kişi, MERS ise 3500 kişiyle sınırlı
bire gündemi değiştirdi. Bu yılın ilk hastalarında artış olduğu saptan- kalırken, 2020 yılının Haziran ayında
yarısında gündemin ağırlıklı olarak ilk dı. Önceden bilinen grip benzeri 7 milyon kişi SARS-CoV-2 ile enfekte
maddesi pandemi oldu ve yıl sonuna hastalıklardan daha ağır seyretmesi oldu ve 500.000 kişi hayatını kaybetti.
kadar da öyle olacak. Hiç beklenme- dikkat çekiciydi. Yapılan araştırmalar Ölüm oranı dünya genelinde % 6-7
dik şekilde ölümlerin olması günlük sonucunda etkenin 2003 yılında Uzak olarak belirlendi.
yaşamı tamamen değiştirdi. Ülkelerin Asya’da ortaya çıkan SARS (Ciddi
ekonomileri çöktü, sosyal politikalar Akut Solunum Yolu Sendromu) ve EN ÇOK KİMLER ETKİLENDİ?
değişti. 2012 yılında Arap yarımadasında or- Bu kadar çok sayıda insanın etki-
taya çıkan MERS (Ortadoğu Solunum lenmesi öngörülmemişti. Bu süreçte
Önemli enfeksiyon hastalıklarının Yolu Sendromu) ile aynı grupta yer oldukça ilginç gözlemlerimiz oldu.
tarih boyunca dünyanın seyrini alan koronavirüs ailesine ait bir virüs Bunlardan en sarsıcı olanı, Batı Av-
değiştirdiği bilinir. Örneğin, ilk akla olduğu belirlendi . Etkenin adı, SARS- rupa ve Kuzey Amerika’nın gelişmiş
2
gelen 10 hastalık veba, kolera, verem, CoV-2 (Ciddi Akut Solunum Yolu kapitalist ülkelerindeki yüksek ölüm
çiçek, firengi, sıtma, ebola, HIV/AIDS, Sendromu-Coronavirus-2), hastalığın oranlarıydı. Pandemi, büyük ülkelerin
influenza ve sarı hummadır . Bugün- adı COVID-19 (Koronavirüs hastalı- büyük şehirlerini vurdu. Büyük şehir-
1
den bakıldığında COVID-19, burada ğı-19) olarak belirlendi. Bazı çevreler lerde yaşayan sosyo-ekonomik açıdan
sıralanan bazılarından daha da önemli tarafından etkenin bir laboratuvar dezavantajlı gruplar en çok etkilenen
oldu bile. İspanyol gribi olarak bilinen kazasına bağlı ortaya çıktığı iddia kesimler oldu. Amerika Birleşik Dev-
influenza, 1918 yılında yaklaşık 30 edilse de, bilim çevrelerinde bu görüş letleri’nde polis şiddetiyle siyah bir
milyon kişinin ölümüne neden olmuş kabul edilmiyor, bir zoonotik hastalık sivilin öldürülmesi üzerine başlayan
ve yaklaşık 2 yıl sürmüş bir pande- etkeni olarak doğadan ve muhtemelen ırkçılık karşıtı protestoları COVID-19
miydi. İspanyol gribinden ölen insan yarasalardan veya başka hayvanlardan pandemisi zemininde ortaya çıktı. Bu
sayısının, birinci dünya savaşında geçtiği kabul görüyor. açıdan 2020 yılının başından bu yana,
ölen insan sayısıyla eşit hatta bazı yoksul kesimlerin yaşamakta olduğu
kaynaklara daha fazla olduğu söylenir. Başlangıçta etkenin Çin’e sınırlı kala- orantısız dezavantajlı durumun dışavu-
On yıl önce yaşadığımız domuz gribi cağı beklenirken, beklenen olmadı ve rumu oldu.

* Prof. Dr., Batının gelişmiş kapitalist ülkelerinde-
Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü, ki ölüm oranlarının yüksek olmasının
Avrupa Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (ESCMID) Yönetim Kurulu Üyesi,
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Yönetim Kurulu Üyesi, önemli nedenleri var. Hastalık, başka
Bilim Akademisi Üyesi

16 hekim sözü mayIS-HAZİRAN 2020