Page 33 - Hekim Sözü - Sayı 11 - Eylül-Ekim 2020

DOSYA

salların (nörotransmitter) sentezinde rol epitel hücrelerinde anlatım yaptığında bu
oynayan PRODH geninde görülmektedir. gen mezenşimal dönüşümü tetiklemekte KAYNAKLAR
Anwar SL, Wulaningsih W, Lehmann U.
Bu gen en çok beynin hipokampüs bölge- ve tümör agresifliğini ve metastazını artır- Transposable elements in human cancer:
causes and consequences of deregulation.
sine özgü olarak anlatım yapmakta ve bu maktadır. HERV-K’nın anlatımı pek çok Int. J. Mol. Sci. 2017; 18:E974.
anlatım biçimi yine endojen bir retrovirüs başka gen işlevi başlatıcı devreye sokarak Bae EH ve Jung YT. Comparison of the effe-
cts of retroviral restriction factors involved in
olan HERV-K’nin düzenlemesiyle gerçek- hücresel dönüşümün gerçekleşmesini teş- resistance to porcine endogenous retrovirus.
J. Microbiol. Biotechnol. 2014; 24: 577–583
leşmektedir. Daha ilginç bir bulgu olarak vik etmektedir (Lemaître C ve diğ. 2017) Bar-On YM, Phillips R, Milo R. The bio-
mass distribution on Earth Proc Natl Acad
PRODH geni şizofreni ve diğer bazı nöro- Benzer şekilde farklı türde kanserlerde Sci U S A . 2018; 115(25):6506-6511.
lojik bozukluklarla ilişkilendirilmektedir. anlatımları 3000 kat kadar artan, değişen Buzdin A, Kovalskaya-Alexandrova E,
Gogvadze E, Sverdlov E. At least 50% of
Bu nedenle PRODHgeniyle HERV-K’nın ve kanser hücrelerinin devamlılığında human-specific HERV-K (HML-2) long
terminal repeats serve in vivo as active pro-
etkileşimi insanın merkezi sinir sisteminin rol oynayan pek çok endojen retrovirüs moters for host nonrepetitive DNA transcrip-
tion. J. Virol. 2006; 80: 10752–10762
evrimine katkı sağlamış olabilir. (Suntso- keşfedilmiştir. (Anwar SL ve diğ. 2017) Buzdin A. Human-specific endogenous
retroviruses. ScientificWorld Journal 2007;
va M ve diğ. 2013) Bir motor nöron hastalığı olan Amyot- 7: 1848–1868.
rofik Lateral Skleroz’da, şizofreni de ve Cordaux R, Hedges, DJ, Herke, SW, Batzer
MA. Estimating the retrotransposition
Endojen virüslerin sunduğu evrimsel bipolar bozukluklar da endojen retroviral rate of human Alu elements. Gene 2006;
avantajlardan biri de kendilerinin ürünü aktivitede ciddi ölçüde artış görülmüş- 373: 134–137.
olan proteinlerin bir anti-viral olarak işlev tür ve örneğin ALS benzeri durumların Callinan PA ve Batzer M A Retrotranspo-
sable elements and human disease. Genome
görerek konağı dışarıdan gelecek benzer tedavisinde anti-viral ilaçların iyileşmede Dyn. 2006; 1: 104–115
Dewannieux M, ve Heidmann T. Endoge-
virüslere karşı korumasıdır. Endojen ret- önemli payı olduğu görüşmüştür. (Liu Y nous retroviruses: acquisition, amplification
and taming of genome invaders. Curr.
rovirüslerin ürettiği env proteini normalde ve diğ. 2019) Opin. Virol. 2013; 3: 646–656
virüsün hücre içine girerken kullanacağı Edward BC, Nels CE, Cédric F. Regulatory
evolution of innate immunity through
reseptörü bloke eder. Dolayısıyla kabaca Endojen retrovirüslerden farklı olarak co-option of endogenous retroviruses. Science
2016; 351(6277):1083-7
içinde yer aldığı hücrenin sahibiymiş gibi hali hazırda bizimle dışarıdan etkileşen Emera D, Casola C, Lynch VJ, Wildman
DE, Agnew D, Wagner GP. Convergent
davranarak aynı reseptörü kullanan başka ve diyelim hastalıklara yol açan virüslerin evolution of endometrial prolactin expression
in primates, mice, and elephants through the
virüslerin içeri girmesini engellemiş olur. insan evrimine etkisine ilişkin yapılan independent recruitment of transposable ele-
ments. Mol. Biol. Evol. 2012; 29: 239–247
Bu tür endojen retrovirüslere sahip olan çalışmalar genellikle doğrudan bağışıklık Enard D, Cai L, Gwennap C, Petrov
popülasyon dışarıdan gelen yeni virüslere sisteminde rolü olan tek tek proteinler DA. Viruses are a dominant driver of
protein adaptation in mammals Elife 2016;
karşı doğal seçilime uğrayabilir. İnsan- üzerine olmaktadır. Bunun böyle olması 5:e12469
Frendo JL, Olivier D, Cheynet V, et al.
da bulunan Supresin proteini HERV-F mantıklıdır zira virüslerin neden olduğu Direct involvement of HERV-W Env gly-
coprotein in human trophoblast cell fusion
endojen retrovirüsü tarafından üretilmekte evrimsel uyarlanımların görülebileceği en and differentiation. Mol. Cell. Biol. 2003;
23: 3566–3574
ve benzer bir süreci yönettiği düşünül- makul moleküller virüslere karşı savaşmak Garazha A, Ivanova A, Suntsova M, et al.
mektedir. (Malfavon-Borja R ve Feschotte için üretilen bu proteinlerdir. Öte yandan New bioinformatic tool for quick identifi-
cation of functionally relevant endogenous
C. Fighting, 2015) Endojen retrovirüslerin yakın bir zaman önce bu sürece daha retroviral inserts in human genome. Cell
Cycle; 2015: 14, 1476–1484.
bir virüs enfeksiyonundan sonra üretilen geniş bir pencereden bakarak yapılan bir Gonzalez-Hernandez MJ, Cavalcoli JD,
Sartor MA, et al. Regulation of the human
ve tehlikeyi haber veren moleküller olan çalışmada genom dizisi ortaya çıkarılmış endogenous retrovirus K (HML-2) transc-
riptome by the HIV-1 Tat protein. J. Virol.
interferonlarla etkileştiğinde AIM2 adlı olan memelilerde virüslerle fiziksel etkile- 2014; 88: 8924–8935.
bir geni etkinleştirdiği ve böylece enfekte şime giren tüm proteinler mevcut literatür Kelkar YD, Tyekucheva S, Chiaromonte F,
Makova KD. The genome-wide determinants
hücreyi istilacı virüslerin olgunlaşmasını taranarak tanımlanmış ve 9900 protein of human and chimpanzee microsatellite
evolution. Genome Res. 2008; 18: 30–38 ().
engellemek üzere yıkıma götürdüğü gös- arasından 1300 proteinin evrimi virüs- Lander ES , Linton LM, Birren B, C. et al.
Initial sequencing and analysis of the human
terilmiştir. Buna göre endojen retrovirüs- lerle etkileşmeyen proteinlerin evrimiyle genome. Nature 2001; 409: 860–921
lerin interferon etkisi altında çalışan gen karşılaştırılmıştır. Buna göre etkileşim Lemaître C, Tsang J, Bireau C, Heidmann
T, Dewannieux M A human endogenous
anlatım ağının evrimini şekillendirdiği içinde bulunan proteinlerdeki evrimsel retrovirus-derived gene that can contribute to
oncogenesis by activating the ERK pathway
söylenebilir. (Edward BC ve diğ, 2016) uyarlanımın diğerlerine göre üç kat daha and inducing migration and invasion PLoS
Pathog. 2017;13(6):e1006451
Bununla ters yönde bir etkiye örnek ola- fazla olduğu görülmüştür. (Enard D ve Liu Y, Russ J, Cali CP, Phan JM, Am-
lie-Wolf A, Lee EB Loss of Nuclear TDP-43
rak HIV virüsüyle enfekte olan insanlarda diğ. 2016) Bu durum, uyarlanımların neye Is Associated with Decondensation of LINE
Retrotransposons Elaine Cell Rep. 2019;
HERV-K ile beraber 25 başka retrovirüsün yol açtığı daha ileri araştırmalarla ortaya 27(5):1409-1421.e6.
Malfavon-Borja R ve Feschotte C. Fighting
de etkin hale geçtiği bildirilmektedir. çıkacak olsa da, virüslerin bizi yalnızca fire with fire: endogenous retrovirus envelo-
(Gonzalez-Hernandez MJ ve diğ. 2014) onlara karşı savaşta kullandığımız meka- pes as restriction factors. J. Virol. 2015; 89:
4047–4050
Dolayısıyla virüs, endojen retrovirüs ve nizmalar bakımından değil göz ardı ettiği- Suntsova M, Gogvadze E, Salozhin S, et al.
Human-specific endogenous retroviral insert
miz başka hücresel ve sistemsel nitelikle-
insan etkileşimi oldukça karmaşık bir serves as an enhancer for the schizophre-
nia-linked gene PRODH. Proc. Natl. Acad.
ilişkiler ağı içinde yürümektedir. rimiz bakımından da şekillendirdiğini ve Sci. U.S.A. 2013; 110: 19472–19477
virüsle etkileşimimizin evrimimizde çok The new scope of virus taxonomy: parti-
Daha önce belirtildiği gibi endojen retro- daha kapsamlı bir rol oynadığını ortaya tioning the virosphere into 15 hierarchical
ranks 2020 International Committee on
virüsler yarattıkları genomik kararsızlık koymaktadır. Neden başka şekilde değil Taxonomy of Viruses Executive Committee
2020; 5(5):668-674
nedeniyle bazı hastalıkların gelişiminde de bu şekilde evrimleştiğimizin anlaşılma- Ting CN, Rosenberg MP, Snow CM, Samu-
elson LC, Meisler MH. Endogenous retrovi-
de rol oynamaktadır. Yakın zaman önce sında virüslerin sandığımızdan çok daha ral sequences are required for tissue-specific
expression of a human salivary amylase
yapılan bir çalışmada yukarıda da adı fazla etkili olduğu her yeni araştırmayla gene. Genes Dev. 1992; 6: 1457–1465
geçen HERV-K’nın kanser yapıcı etkiye birlikte çok daha açık bir şekilde ortaya Young JM, Whiddon JL, Yao Z, et al.
DUX4 binding to retroelements creates pro-
sahip olduğu gösterilmiştir. İnsan meme çıkmaktadır. moters that are active in FSHD muscle and
testis. PLoS Genet 2013; 9:e1003947
EYLÜL-EKİM 2020 hekim sözü 31