Page 27 - Hekim Sözü (Sayı 21) Mayıs-Haziran 2022

DOSYA

Kamu emekçilerinin sendikalaşmamasının hukuksal dayanak olarak ele alındı. Böy-
en önemli nedeni memurların kendilerine lece ilk sendikal örgütlenmeler başladı.
tanınan ayrıcalıklardır. Ayrıcalıkların yiti- İlk olarak 28 Mayıs 1990 yılında eğitim
mi, sendikalaşmanın da nesnel zeminini Memur Sen,
oluşturdu. emekçileri EĞİTİM-İŞ’i (Eğitim İşkolu iktidarın kamu
Kamu Görevlileri Sendikası), ardından
Memurlar, 1960’lara kadar cemiyet, birlik EĞİTİM-SEN’den (Eğitim, Bilim ve emekçilerini
ve dernek şeklinde örgütlendiler. 1961 Kültür Emekçileri Sendikası) başlayarak denetlemesinin
Anayasası’nın 46. maddesi, “İşçi niteliği çok sayıda sendika kitlesel başvurularla
taşımayan kamu hizmeti görevlilerinin kuruldu. bir aracı olarak
de” önceden izin olmaksızın, sendikalar kullanıldı,
ve sendika birlikleri kurma hakkını kabul Kurulan sendikaların tümü hakkında iktidarın kimi
emiştir. Bu çerçevede “Devlet Personeli kapatma davaları açıldı, bazı yöneticiler
Sendikaları Kanunu” 08.06.1965 yılında geçici sürelerle görevden uzaklaştırıldı ve uygulamalarının da
624 Sayılı Yasa ile çıkarıldı. sendikalar mühürlenmeye başlandı. An- meşrulaştırılmasına
cak devletin bu baskısı karşısında kamu
624 Sayılı Kanun, kamu emekçilerine grev emekçileri geri adım atmadı. Bir yandan hizmet etti.
ve toplu sözleşme hakkı tanımamakta, hukuksal alanda girişimlerini sürdürür- Son bir yıldaki üye
yalnızca örgütlenme hakkını tanımaktay- ken, diğer yandan fiili ve meşru temelde
dı. Kanunda, sendikaların üyeleri adına mücadelelerine devam ettiler. değişiminin Memur
toplu sigorta sözleşmeleri yapabileceği ve Sen aleyhine ve
çeşitli konularda görüş bildirileceği yer 1992 yılında kamu emekçileri sendikal KESK lehine olduğu
almıştı. Kanun sonrasında 658 sendika hareketi önemli hukuksal kazanımlar elde
kurulmuş ve kamu emekçilerinin yarıya ettiler. Bir yandan mahkeme kararlarıyla görülmektedir ve bu
yakını bu sendikalara üye olmuştu. Çok genel kurullarını gerçekleştirirken; öte da mevcut iktidarın
sayıda sendikanın varlığı, bugünkü gibi yandan 2911 ve 657 sayılı yasaları ihlal el değiştireceğine
sadece işkolunda örgütlenme zorun- etme gerekçesiyle açılmış davalar beraat
luluğu getirmemesi, işyeri, işkolu gibi kararlarıyla sonuçlandı. Kamu emekçileri dair genel
farklı örgütlenme olanağının bulunması için de hukuksal sonuçlara yaratacak toplumsal kabulün
nedeniyledir. 87 ve 151 Sayılı ILO sözleşmeleri de
TBMM’de bu dönemde onayladı. yansımasıdır.
Bu dönemde faaliyette bulunan sendikal
örgütlenmelerden, eğitim emekçilerinin Kamu emekçileri sendikalarını kurmadan
örgütlendiği Türkiye Öğretmenler Sen- önce, Kamu Çalışanları Platformu’nu
dikası (TÖS) dışında hiç bir örgütlülük (KÇP) adıyla Kamu Çalışanları Sendika-
günümüze yansıyan bir sendikal birikim ları Platformu’na (KÇSP) dönüştürdüler.
ve mücadele deneyimi taşıyamadı. Ankara’da bulunan bazı sendikalar da
EŞGÜDÜM adıyla bir araya gelmişlerdi.
12 Mart 1971 darbesi sonucu kamu Bu iki yapı birleşti ve konfedere çatıda bir
emekçilerinin sendikal örgütlenmesi araya gelme kararı aldılar. Bu çerçevede,
yasaklandı ve mevcut sendikalar kapa- 8 Aralık 1995 tarihinde Kamu Emekçi-
tıldı. Daha sonra kamu emekçileri çeşitli leri Sendikaları Konfederasyonu (KESK)
dernekler bünyesinde örgütlenmelerini kuruldu.
devam ettirdiler. 12 Eylül askeri darbesi
öncesi dernek çatıları altında çalışmalarını 2001 yılında “Kamu Görevlileri Sendikala-
yürüten kamu emekçileri, o dönemlerde rı Kanunu” çıkarıldı ve 2012 yılında kısmi
de demokrasi mücadelesinde etkin olarak değişiklik yapılarak kanunun adı “Kamu
yer aldılar. Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme
Kanunu” şeklinde değiştirildi. Biçim-
1980 SONRASI SENDİKAL sel olarak toplu sözleşme mekanizması
ÖRGÜTLENME tanımlandı, ancak grev hakkı yasada yer
1985 yılında, bilim insanlarının kamu almadı. Grevsiz toplu sözleşmenin saç-
emekçilerinin sendikal örgütlenmelerinin malığı, ayrıca devletle görüşmeye oturan
ve sendika kurmalarının önünde Anayasal sendikaların da devlet sendikası olması
bir engel olmadığı, anayasada bir yasak süreç içerisinde Kanundan beklentiyi
bulunmadığı, açıkça yasaklanmayan bir
hakkın var olduğu ve kullanılabileceği, neredeyse yok etti ve Kanunu tümüyle
işlevsiz kıldı.
Uluslararası Sözleşmelerin ve Anayasa-
sı’nın 90. Maddesinin kamu emekçilerine KAMU SENDİKACILIĞI
sendikal örgütlenme hakkı tanıdığı yö- NEREYE
nünde yapılan yorumlar ve bu gerekçeler Türkiye’de sendikal hareket, başlangı-

MAYIS-HAZİRAN 2022 hekim sözü 25