Page 43 - Hekim Sözü (Sayı 23) Ekim-Aralık 2022
P. 43
ETİK
önlenemediği durumlarda erken müda- Toplumda cinsiyet eşitliğinin bozul- potansiyel etik sorunlar barındırmak-
hale edilmesidir. Ancak, prenatal tanı maması ve kaynakların adil dağılımını tadır. Bu gelişmeleri izleyen süreçte
testlerinin kimin yararına –fetüsün, da gözeterek; insan embriyosunu klonlamanın
annenin, ailenin, toplumun– yapıldığı, 1. Çocuk sahibi olmak isteyen her çift, insanın tekliğini, bütünlüğünü ve
elde edilecek yarar için katlanmak söz konusu yöntemin anne ve bebeğe insani değerleri sarsacağından endişe
durumunda kalınan zararın ne kadar yararları, olası zararları, riskleri, edilmektedir.
tarafsızca dengelendiği, maliyet hesap- alternatif üreme teknikleri, bunların
larının ne kadar hakkaniyetli yapıldığı, yararları ve tehlikeleri konusunda Embriyo transferi uygulamasında;
ırk, cinsiyet, zekâ ve fiziksel engellilik aydınlatılmalıdır. 1. Dış ortamda geliştirilen insan emb-
ayrımcılığının yapılıp yapılmadığı riyosunun transferinde ikiz gebelik
şeklinde etik kaygılar bulunmaktadır. 2. Yeni tekniklerin her biri için olasılığından daha yüksek sayıda
Prenatal tanı testlerine ait bu etik şekillerle desteklenen bilgilendirme çoğul gebeliğe yol açacak işlemlerin
kaygıları göz önünde tutarak; formları hazırlanmalıdır. Formu ince-
lemeleri için tanınan sürenin sonunda yapılması yasalarla sınırlandırılmış
1. Genetik hastalıkların tanısını çift, soru sormaya cesaretlendirilmeli olup, daha fazla fetusun olduğu gebe-
koymaya yönelik veya kişinin bir ve bilgilerin anlaşıldığından emin likler anne ve çocuk sağlığını tehlikeye
hastalığa neden olan bir geni taşıdığını olunmalıdır. attığından uygun değildir.
belirlemeye ya da genetik bir yatkınlı-
ğı veya bir hastalığa eğilimi ortaya çı- 3. Her çifte ÜYTE kullanılarak oluştu- 2. ÜYTE ile gebelik isteyen kişilere
karmaya yönelik testler, sadece sağlık rulacak embriyonun sağlıklı gelişmesi, anlaşılır şekilde amaç, yöntem, riskler
amaçlarıyla veya sağlık amaçlı bilimsel sağlıklı doğması ve sağlıklı büyümesi ve istenmeyen durumlar konusunda
araştırma için ve uygun genetik danış- hakkında mahremiyet ilkesi çerçeve- yeterli bilgiyi sağlamak ve işlem için
mada bulunmak şartıyla yapılabilir. sinde danışmanlık sağlanmalıdır. yazılı aydınlatılmış onam almak he-
İmplantasyon öncesi genetik testler 4. ÜYTE uygulamasında tıbbi ne- kimin sorumluluğudur. Herhangi bir
öjenik amaçlarla yapılmamalıdır. denler dışındaki durumlar ret nedeni tıbbi uygulamada olduğu gibi gizlilik
2. Her bir çift gebelik kontrolleri sıra- olmamalıdır. ve özel hayata saygı korunmalıdır.
sında prenatal tanı testlerinin önemi, Embriyo Transferi ve Yok Edil- 3. Transfer edilmeyen embriyolar,
yararları, olası zararları ve riskleri mesi çiftlerin kararı doğrultusunda dondu-
konusunda ayrıntılı olarak aydınlatıl- ÜYTE uygulamaları dış ortamda geliş- rulabilir, imha edilebilir veya araştır-
malıdır. tirilen insan embriyosunun transferi, malarda kullanılabilir. TTB, embriyo
3. Prenatal tanı testleri tıbbi amaçlar saklanması, araştırma amaçlı kulla- üzerinde yapılan ve etik ilkelerin
dışında cinsiyet tayini amacıyla yapıl- nılması; bir başkasına satılma ve yok gözetildiği bilimsel araştırmaların
mamalıdır. edilmesiyle ilgili olarak üzerinde ciddi yapılmasında etik bir sakınca görme-
şekilde çalışılması mektedir.
4. Prenatal tanı testleri girişimsel gereken
olmayan tanı testlerinden başlanarak 4. Embriyo ticareti etik dışıdır. Sakla-
ve endikasyon kurallarına kesinlikle nan embriyoların ticaretinin yapıl-
uyularak planlanmalıdır. masını önleyecek sıkı yasal önlemler
alınmalıdır.
5. Önerilen her bir prenatal
testin anne ve bebeğe yakın 5. TTB, üreme tıbbı dernekleri ve
gelecekte ve sonrasında getire- hastaları temsil eden sivil toplum
bileceği olası yararları, zararları, kuruluşları ile çelişki içeren konu-
riskleri hakkında ayrıntılı, yazılı lar üzerinde görüş alışverişinde
bilgilendirme formu kullanarak bulunur.
açıklama yapılmalı ve aydınlatıl- ÜYTE uygulamalarıyla ilgili etik
mış onamları elde edilmelidir. konuların tartışıldığı akademik/
Üremeye Yardımcı Teknikler bilimsel çalıştaylar düzenler, bu
(ÜYTE) konuda teşvik edici rol üstlenir.
Teknolojinin getirdiği tıbbi geliş- TTB, yaşamın başlangıcına
meler önceden öngörülemeyecek ilişkin etik sorunlarda, hasta-
toplumsal sonuçlar doğurmaktadır. nelerde etik kurulların hayata
Hekimler üremeye yardımcı teknikle- geçirilmesini, gerektiğinde
rin (ÜYTE) yarattığı değer sorunlarını söz konusu kurullardan ya da
göz önünde tutarak bu yöntemlere bir etik uzmanından görüş istenmesini
karşı eleştirel bir uzaklığı korumalıdır.
tavsiye eder.
EKİM-ARALIK 2022 hekim sözü 41
