Page 50 - Hekim Sözü Sayı: 2

sağlIK HAREKETLERİNDEN

İlaç tedavisine eri-
şim, devredilemez
bir hak olan sağlık
hakkına dayanan bir

insan hakkıdır.

• Büyük İlaç Sanayi, yeni stratejiler le Bağlantılı Fikri Mülkiyet Anlaşması
arayışı içinde, bir yandan araştırmaları (TRIPS- Marakeş, 1994), TRIPS+ hüküm-
fason olarak kamu laboratuarlarına veya leri tarafından ağırlaştırılan bir biçimde,
küçük şirketlere yaptırırken, bir yandan fikri mülkiyet haklarının uluslararası
da kendisi, kopyalanması daha zor olan ölçekte saldırgan biçimde sömürüldüğü
ve fahiş fiyatlar talep etmelerine imkân bir model oluşturmuştur. Nihayet, gen te-
veren biyolojik ilaçları geliştirmeye odak- davilerinin geliştirilmesi örtüsü altında ve
lanmaktadır. Bu yeni tedavilerse sadece kamu-özel ortaklığı aracılığıyla, özel şir-
kredi vermeye değer piyasalara yarar sağ- ketler kamu üniversiteleri araştırmalarının
layacaktır. Bu ticari mantık araştırmalara sonuçları üzerinde fikri mülkiyet hakları
ayrımcı bir biçimde yaklaşmakta ve bazı sömürüsünü elde ederek, patentleştirme-
yaşamsal tedavi alanlarındaki araştırmala- nin ölçüsünü canlı madde alanına kadar
rın durmasına yol açmaktadır. genişletme imkânına kavuşmuşlardır.
• Patent yasal sisteminin ilaçlara uygu- Astronomik yükseklikteki fiyatları ne-
lanması çokuluslulara satış fiyatlarını deniyle sadece yeterli finansal araçlara
belirlemede takdir yetkisi sağlamaktadır. sahip az sayıdaki kimsenin yararlanabi-
İlaçlar patentleştirilebilir ürünler ortak leceği (genetik karakteristiklere dayanan)
yasasına tabi kılınmaktadır. İlaçlara hedefli kanser tedavilerinde durum genel
patent yasal sisteminin uygulanması, özel olarak budur.
sektördeki AR-GE yatırımlarını teşvik
etme iddiasıyla, ecza şirketlerini 20 yıllık İlaçların satış fiyatları ve bu fiyatların yol
münhasır haklar sayesinde rekabetten açtığı kar marjları, yalnızca patentlerin
bütünüyle korumaktadır. 1980’lerden bu uygulanması ve bunun neden olduğu
yana, büyük ecza şirketlerinin kışkırt- tekelle izah edilebilir. Böyle bir sistemin
masıyla, ilaçlar üzerindeki fikri mülkiyet temel sonuçları ise nüfusun tamamının
hakları sürekli olarak pekiştirilmiştir. ilaçlara erişmesini zorlaştırmak veya hatta
Böylece, DTÖ himayesi altında, Ticaret- imkânsız hale getirmektir.

48 hekim sözü MART - NİSAN 2019