Page 29 - Hekim Sözü (Sayı 9) Mayıs-Haziran 2020

DOSYA

Öte yandan pek çok şirket zaten salgın rak gören batı burjuvazileri üretim araçla-
öncesinde de ucu ucuna işliyorlardı. Bu rını kaybetmemek için ekonomik pastayı
sürecin sonunda bazı şirketler iflas ede- daha adil bölüşmeye razı gelmişlerdi.
cek, bazı şirketler de devletlerin sağladığı Bugün ne böyle bir “tehlike” var ne de Kapitalistler karşıla-
destek paketlerinden düşük faizli ya da böyle bir hakkı arayacak örgütlü yapılar. rında onları korku-
faizsiz krediler çekerek devam edecek- Bundan ötürü ben salgın sonrası dünyada
ler. İflaslar zinciri başlayacak. Büyük ve her şeyin daha iyiye gideceğini hiç san- tacak bir alternatif
iktidara yakın şirketler kurtarılacak. Yani mıyorum. Aynı kalacaktır, hatta bir yöne olmadığı müddetçe
özel şirketlerin zararları halkın vergileriy- değişecekse onun daha fazla baskı, daha
le finanse edilecek. Fakat her halükarda, fazla zulüm, daha fazla ayrımcılık ve bu adaletsiz üretim
hijyen ve temizlik ürünleri gibi salgını daha eşitsiz bir ekonomik düzen yönünde ve bölüşüm mode-
fırsata çevirenler hariç bütün şirketler bo- olma ihtimali daha yüksektir.
zuk bilançolarla kalacaklar. Er ya da geç Salgından çıkarılacak çok ders var tabii. linden taviz verme-
bu krizden çıkılacak ancak krizin sebep Ama ben birini daha fazla önemsiyorum. yeceklerdir.
olduğu sorunlar çok uzun sürecek.
Neoklasik iktisadın bir prensibi “her-
COVİD-19 SONRASI kes üretime yaptığı katkı kadarını alır”
DÜNYA DÜZENİ? prensibidir. Yani, serbest piyasa kapita-
Karantina sonrasında dünyanın nasıl lizminde “herkes hak ettiğini alır, herkes
olacağı üzerine yazılan yazılar artık kabak aldığını hak eder.” Buna göre çöpçüler,
tadı vermeye başladıysa da öne çıkan kuryeler ve kasiyerlerin üretime katkıları
görüşleri kısaca değerlendirmekte fayda asgari ücreti, Muhtar Kent’in katkısı yıllık
var. Bazı insanlar Covid-19 salgınının 15 milyon doları, Jeff Bezos’un birikmiş
kapitalizmin pek çok problemini su katkısı 150 milyar doları hak ediyordur…
üstüne çıkardığını, toplumların kapitaliz- Kısacası Jeff Bezos, Kim Kardashian,
min vahşiliğini idrak ettiklerini, tüketim Arda Turan veya Enes Batur’un topluma
kültürünün ne kadar anlamsız olduğunu katkısının piyasa değeri market kasiyer-
anladıklarını, artık kapitalizmin sonuna lerininkinden fazladır, teoride. Covid-19
gelindiğini, yerine en kötü ihtimalle daha salgınının insanlara bunun böyle olmadı-
yumuşak bir kapitalizmin (daha fazla ğını göstermiş olması gerekir. Yani çiftçi-
sosyal devlet), iyi ihtimalle de sosyaliz- lerin, kuryelerin, çöpçülerin, pazarcıların,
min geleceği gibilerinden yorumlarda hemşirelerin Kim Kardashian’dan, ünlü
bulundular. futbolculardan, yıldız dizi oyuncuların-
dan çok daha önemli olduklarının anla-
Ben bu yaklaşımın aşırı iyimser olduğu- şılmış olmalı. CEO’lar, pazarlamacılar,
nu düşünüyorum. Sistemik değişim bir reklamcılar olmasa da olur ama çöpçüler,
ihtiyaç, buna şüphe yok. Ama değişimin çiftçiler, kuryeler, inşaat işçileri olmazsa
elzem olması gerçekleşeceği anlamına olmaz. Bu kabul edilirse, “ne yani sosya-
gelmiyor. Çünkü dünyanın çok büyük bir lizmde inşaat işçisiyle doktor aynı maaşı
bölümünde, ihtiyacımız olan bu değişi- mı alacak?” sorusunu daha başka bir
me ayak direyen otoriter sağ rejimlerle zeminde tartışmaya başlayabiliriz.
örülmüş bir siyaset var. Normal şartlar
altında bu gibi süreçlerin sonunda ya
devrim olur ya da evrim. Ancak işçi sını-
fı, bilinç ve örgütlülük açısından epey za-
yıf durumda. Belli başlı talepleri yükseltip
iktidara talip olma gibi bir tahayyülü yok.
Kapitalistler karşılarında onları korkuta-
cak bir alternatif olmadığı müddetçe bu
adaletsiz üretim ve bölüşüm modelinden
taviz vermeyeceklerdir. Yakın tarihte
bölüşüm yapısal olarak Büyük Buhran
sonrasındaki refah devleti döneminde
değişmişti. Keynesyen politikalarla pek
çok ülkede sendikal haklar genişletilmiş,
ücret payı artmış, devletin ekonomiye
müdahalesi daha etkin hale getirilmişti.
Bu dönüşüme Sovyetler Birliği’nin varlığı
sebep olmuştu. Sosyalizmi bir tehlike ola-

mayIS-HAZİRAN 2020 hekim sözü 27