Page 39 - Hekim Sözü (Sayı 24) Ocak-Haziran 2023

ETİK

na danışmanlık sunmaya kadar çeşitli yapılmasını istediği ya da istemedi- Ancak hasta bakımı hiçbir biçimde
işlevler üstlenebilir. ği ile ilgili sözlü, yazılı, hatta bazen boşuna tedavi kapsamında değerlen-
tanıklı olarak isteğini bildirmesidir. Bu dirilemez. Boşuna tedavi kararı ile
Hasta ve hasta yakınlarının beklenen kararlar çoğunlukla hastanın kendisi- uygulamaların sonlandırılması hastaya
sürece hazırlanması, gereğinden fazla ne herhangi bir yarar sağlamayacak verilen bakımın sonlandırılması anla-
umut verilmemesi önemlidir. Bilginin olan tedaviyi sonlandırma, kaybedilen mına gelmez.
şeffaflığı ve hastalık sürecindeki farklı işlevleri geri kazanamayacak durumda
sağlık durumlarında hasta ile iletişimin olduğunda “Canlandırma Uygula- Hekim, mesleki bilgiler doğrultusunda
sürekli kılınması hastanın yakınları- mayınız” istemi verme ya da yaşam boşuna tedavi olarak değerlendirdiği
nı ölüm, tedavinin sonlandırılması destek tedavilerini, yapay beslenmeyi bir uygulamayı yapmaya zorlanamaz.
gibi durumlara hazırlar ve karar alma Hekim, hasta ya da yasal temsilcisini
sürecini olumlu etkiler. Hekimlere, sürdürmeme ile ilgilidir. boşuna tedavi kararı konusunda bilgi-
kötü haber verme ve iletişim eğitimi Tedavi seçimlerinde, tedavinin sonlan- lendirmelidir.
verilmesi bu süreçte hekim, hasta ve dırılması ya da tedaviye başlanmaması
hasta yakınları açısından faydalıdır. durumlarında, kendisi ile ilgili karar Hasta ya da yasal temsilcisi hekimin
alabilecek konumda iken hastanın boşuna tedavi olarak değerlendirdiği
Hastalık ve ölüm sürecinde sevdikle- kararı öğrenilmelidir. Bu durumlarda bir uygulamanın yapılması konusunda
riyle birlikte olmak hem hastanın hem hastanın kararı esastır. Hastanın karar ısrarlı ise, hekim hastanın tedavisinden
de hasta yakınlarının hakkıdır. Yoğun veremeyeceği durumların doğması söz çekilebilir. Ancak hekim bu durumda,
bakım ünitelerinde, olanaklar ölçüsün- konusu ise kendisi yerine karar verenin tıbbi bakımın sürekliliğini sağlamaktan
de, hasta yakınlarının hastalarıyla bir kim olacağının önceden belirlenmesi ve/veya hastanın uygun koşullarda
arada olmalarını sağlayacak mekânla- gereklidir. başka bir sağlık kurumuna nakledilme-
rın oluşturulması önerilmektedir. Bu sinden sorumludur.
bağlamda TTB Palyatif Bakım Hizmet- TTB hastaların karar verme yetilerini
leri Bildirgesi’nde ortaya koyduğu etik kaybetme durumunda kendilerine Beyin ölümü tanısı konduktan sonra
kurallar doğrultusunda palyatif bakımı uygulanmasını istedikleri ve istemedik- yapılacak uygulama ve girişimler tıbbi
destekler. leri tıbbi işlemler konusunda verdikleri tedavi kapsamında nitelendirilemez.
uygun bilgilendirmeye dayanan özerk Hekim, tıbbi ve yasal anlamda ölüm
TEDAVİYİ REDDETME HAKKI kararları ve bu kararların belgelenmiş anlamına geldiğinden beyin ölümü ta-
Tedaviyi reddetme hakkı, karar verme hallerini kabul eder. Bu kabul, yalnız nısı sonrasında herhangi bir uygulama
yeterliği bulunan ve uygun biçimde yaşamın sonuyla sınırlı değildir. yapmaya zorlanamaz.
aydınlatılmış olan kişinin önerilen
tedaviyi reddedebilmesidir. Tedavinin BOŞUNA TEDAVİ “CANLANDIRMA UYGULAMA-
yapılmamasının yaşamsal bir tehlike Hastaya önerilen ya da durumu için YINIZ” İSTEMİ
yaratmadığı durumlarda ciddi etik mümkün olabilen tedavinin yararsız Hastanın yaşamsal işlevleri geri dö-
ikilemler yaşanmazken, yaşamı tehdit ya da etkisiz olduğu, yaşamın niteli- nüşsüz olarak bozulmuş ise, kardiyo-
eden durumlarda hastanın kararına ğine çok az katkı sağladığı, beklenti- pulmoner resüsitasyon (KPR) boşuna
saygı konusunda kuşku duyulabilmek- lere cevap verme olasılığı taşımadığı tedavi olarak değerlendirilebilir ve
tedir. Ancak karar verme yeterliğine sa- ve makul yaşam şansı tanımadığı hasta için “Canlandırma Uygulamayı-
hip ve aydınlatılmış hastanın tedaviyi durumlarda tedavi ya da uygulama nız” istemi verilebilir. Bu karar tıbbi
reddetme hakkına saygı gösterilmelidir. tıbbi açıdan yararsız olarak değerlendi- bir karar olup hekim tarafından alınır.
Tedaviyi ret hakkına saygı gösteril- rilmekte ve “boşuna tedavi” terimi ile ÖLME HAKKI
mesi ötanazi uygulaması olarak kabul ifade edilmektedir. Özellikle terminal Herkesin onuruyla ölme hakkı vardır.
edilemez. dönemde saldırgan (agressive) yaşam TTB onurlu ölüm hakkını benimser.
destek tedavilerinin hastaya durumunu
Hastanın tedaviyi reddedeceği kaygı- düzeltme şansı tanımadığı ve fizyolojik Yaşamın niteliğinin bu hakkın talep
sıyla hekim hastadan gerçeği gizleme- bir yarar sağlamadığı, aksine ilave ağrı edilmesinde ve kullanılmasında temel
melidir. belirleyen olduğunu kabul eder.
ve acıya maruz kalmasına ya da sıkıntı
Tedaviyi reddeden hastanın kararı çekme süresinin uzamasına neden Yaşamın niteliğinin ise, kişinin yaşa-
konusunda bilgi ve yeterliği sorgu- olduğu durumda öngörülen tedavinin mını yaşamaya değer bulması, yani
lanmalı, olası hatalı ya da eksik bilgi yapılmaması etik açıdan savunulabilir. hastanın değerlerine; kişi olma vasfını
giderilmeli ya da tamamlanmalıdır. Boşuna tedavi tıbbi bir karar olup, he- sürdürmesine, hastanın yeterliğine;
kim tarafından alınır. Hekimin boşuna makul bir insanın yaşamayı sürdürmek
Tedaviyi reddeden hastanın ret kara- isteyebileceği koşulları taşımasına ve
rını değiştirmek amacıyla gönüllülüğü olarak değerlendirdiği uygulamalar bu konuda tıbbın bilimsel olarak orta-
bozan baskı, aşırı ikna ya da zorlama yaşam destek tedavisi olarak sınıflan- ya koyduğu verilere dayanan endikas-
yapılmamalıdır. dırılamaz. Tıbbi yararsızlık söz konusu yona bağlı olduğunu kabul eder.
olduğunda solunum ve dolaşım desteği
TIBBİ VASİYET hastadan esirgenebilir ya da sonlan- Ölmek için yardım isteyen hastaya psi-
Tıbbi vasiyet, hastanın kronik dırılabilir. Hastanın ağrı, acı çekme kolojik ve sosyal danışmanlık sağlan-
hastalığının tedavisinin herhangi bir süresinin uzamasına, beklenen ölümün malı; hastaların onurlu ölüm tercihine
aşamasında, karar verme yeterliğini ertelenmesine yol açan yapay beslen- bağlı olarak tedaviyi reddetmelerine
kaybettikten sonra kendisine nelerin me/ sıvı desteği de sonlandırılabilir. saygı gösterilmelidir.

OCAK-HAZİRAN 2023 hekim sözü 37