Page 91 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

aşinalık oluşturulması, kolaylaştıran faktörlerin anlaşılması, klinik öğ-
retimde hastalarla karşılaşıldığında büyük bir avantaj sağlar. Hatala-
rımızı tanımlamak için bize bir dil, açıklama ve iç görü kazandırır.
Unutmayın ki iyi klinisyenler, bu bilişsel ve duygusal tuzaklardan na-
sıl kaçınılacağını öğrenenlerdir. (Croskerry P, 2018)
Çeşitli önyargılarla başa çıkmak için farklı bilişsel girişim yön-
temleri önerilmiştir. Tanı hataları ile ilgili yakın zamanda yapılan bir
çalışmada 140 müdahale önerisi tanımlanmıştır. (Graber et al, 2018;
Croskerry, 2015)
1.1. İç görü / farkındalık geliştirmek
“Bilişsel Eğilimler” ve “Duygusal Eğilimler” hakkında iç görü ve
farkındalık kazanmak ve bunlara dışarıdan, üstten bakabilmek, dü-
şüncemiz üzerine düşünebilmek hataların denetimini ve azaltılmasını
sağlayan en etkili yollardandır. İç görü ve farkındalık, öncelikle hata
yapabilir bir varlık olduğumuzun farkında olmaktır.
Ancak bu göründüğü kadar kolay değildir, önünde ciddi engel-
ler vardır. Bunların başında hekimlerin kendi kararlarına aşırı güven
duymaları (overconfidence) gelir. Hekimler kendilerini yanlılık eği-
limlerine karşı korunaklı zannedebilirler. Oysa hasta ile doktor ara-
sındaki ilişki o kadar çeşitli ve karmaşıktır ki en iyi beyinlere bile
meydan okur. (Berner, Graber, 2008)
Öte yandan insanlar yeni yaklaşımlar öğrenmek, alışılan uygula-
maları değiştirmek için çaba göstermek yerine var olanı sürdürmek
eğilimindedir. Hekimler de ne yazık ki bu genellemenin dışında de-
ğildir. Onlar da çoğunlukla belli alışkanlıklar, yaşamı sürdürmeyi ko-
laylaştıran kısa yollarla davranır ve karar verirler. Oysa farkındalık, iç
görü kazanmak, böylece var olan eksik ve yanlışları değiştirebilmek
için insanın kendi düşüncesi üzerinde düşünmesi (refleksiyon), bu-
nun için de çaba göstermesi gerekir.
Çoğu tıp öğrencisi ve hekim ilginç canlı, somut hasta sunumları
ve bunlarla ilgili heyecanlı tartışmaları sever. Bu nedenle bilişsel sü-
reçlerin tartışılması hekimlere soyut, kurak, gereksiz gelebilir. Üstelik
birisi yapabileceğimiz hatalardan söz ettiğinde bu pek de hoşumuza
gitmeyebilir.
Bilişsel eğilimlerin bilinçsiz eğilimler olduğunu düşünürsek, iç

90