Page 53 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

Bilişsel Eğilimlerin bir kısmı algı ile ilgilidir. Önemli bir kısmı ise
yukarıda anlatılan birinci sistem ağırlıklı karar verme mekanizmaları-
mıza bağlıdır. (Croskerry P, 2002), (Croskerry P, 2003b)
3.1. Algı
Görsel algı, etrafımızdaki dünyanın en anlamlı bilgi biçimidir.
Dış dünyayla en yakın bağlantımız ve kaybetmeyi en az isteyeceği-
miz duygudur. Oysa baktığımızı her zaman görmeyiz ve çoğu kez
görmeyi beklediğimizi görürüz. Gördüğümüzden fazlasını kurgula-
yabiliriz. Gördüklerimizi değerlendirmemiz içinde bulunduğumuz
koşullara bağlıdır. Gördüklerimizde tutarlılık ve düzen ararız, bu yüz-
den boşlukları doldururuz. Algımızın bu özellikleri tanıda hatalara
yol açabilir. Benzer biçimde işitme, dokunma ve diğer duyularımız
da yanılabilirdir.
Örneğin hastamızın öyküsünü dinlerken muayene ederken içinde
bulunduğumuz ruh haline, çevresel faktörlere, sosyal- kültürel geç-
mişimize vb. bağlı olarak, öykü ve muayenenin tanıda bize destek
olacak yanını değil başka bir yanını daha ağırlıklı algılayabiliriz. Tanı
kararımızı bu algıya göre verebilir ve hata yapabiliriz. Tanı bazen tek
bir cümle veya bulgu ile aydınlanabileceğinden, algımızın doğru yo-
rumlanması çok önemlidir.
3.2. Klinik kararlarımızda (tanıda) hataya yol açan kısa
yollar (heuristic)
Bu bölümde “klinik karar” derken çoğunlukla tanı kararlarından
söz edilecektir. Klinik tanı koymak karmaşık bir süreçtir ve insan
zihninin doğası hata yapmaya açıktır. Önceki bölümde anlatıldığı
gibi bilinçli kontrolümüze gerek olmadan kullandığımız kısa yollar
(Sistem 1), tanı koymada bize rahat ve kolay gelir. Bilişsel doğamızın
özelliği olan bu yollar bazen hatalara neden olurlar. Üstelik hekimlik-
te bu kararlar, koltuklarda uzanıp, seçenekleri uzun süre düşünerek ve
değerlendirerek verilmez. Tersine, çoğu kez klinik sorunlar karşısında,
var olan baskılara ve kaynaklara göre insani (flesh and blood), hızlı ka-
rar ve eylemlerle yanıt verilir. İnsani karar vermek, hekimin genellikle
birinci sistem yoluyla ve klinik sezgiyle tanı koyması anlamına gelir.

52