Page 25 - Hekim Sözü Sayı: 2

GÖRÜŞ

Gen düzenleme yoluyla

bebek tasarımı

İsmail Gönen*

İnsan embriyolarında genom değişikliği yaptığını açıklayan He Jiankui
“Eğer insanlara yardım edebilecek teknolojiye sahipsek, çok sayıda insanın
hayatını kurtarabiliriz.” şeklinde eleştirilere yanıt veriyordu.

inli Araştırmacı He Jiankui, ları Robert Koch ve Louis Pasteur’ün teknikliğiyle üretilmiş, tripronüklear
26 Kasım 2018 de Associated postülatlarından 2003 yılında insan ge- (3PN) zigot üzerindeki Beta Talasemi
Ç Press’e yapay tohumlama pro- nomunun dizilenmesine kadar son 130 ve Orak Hücreli Anemiye sebep olan
sedüründen önce insan embriyolarının yılda tıp alanında sıra dışı gelişmeler HBB geninde* düzenleme yaparak bu
genomlarını düzenlediğini ve bunun ortaya çıktı. Şimdi insanlar daha uzun gendeki mutasyonları CRISPR/Cas9
sonucunda DNA’sı değiştirilmiş iki ve daha sağlıklı yaşamanın keyfini sü- ile bazı zigotlarda düzeltebildiğini
bebeğin dünyaya geldiğini duyurdu. rüyor. Gelecekte insan sağlığını daha bulmuştur. Köşe taşı olan bu çalışma
Bunun üzerine Jiankui’yi dünyanın her iyiye götürecek gelişmelere her gün bir Protein & Cell dergisinde yayınlan-
yerinden meslektaşları, yapılanların yenisi ekleniyor. CRISPR (Clustered dığında dünya çapında ilgiyle karşı-
etik olmadığını sert bir şekilde eleş- Regularly İnterspaced Short Polind- lanmıştı. Bunun üzerine birçok bilim
tirdi. Londra Üniversite-Koleji’nden romic Repeat)- Cas9 gen düzenleme insanı, insan embriyo genomunda
(University College London-UCL) ken- teknolojisi gen tedavisinin daha yay- yapılan gen düzenleme çalışmalarının
disi de bu alanda çalışan araştırmacı gın uygulanma ümitlerini artırdı. Bu etik olmadığı çünkü yapılan değişiklik-
Maryam Khosravi “Eğer bir şeyler ya- teknoloji ile kanser tedavisinde yeni lerin kalıcı olduğu ve nesilden nesile
pabilecek durumda olmamız, bu bunu ilaçların geliştirilmesi de mümkün. geçerek birçok tehlikeye yol olabile-
yapmamız gerektiği anlamına gelmez” CRISPR teknolojisi hastalık modellerin ceğine işaret etmişlerdi (Cyranoski,
şeklinde Twitter’dan açıklama yaptı. oluşturulması için DNA değişimi yapı- 2015). Bilim insanları ve biyo-etikçiler
Çin’de 100’den fazla bilim insanı Çin larak hücre kültürü ve deney hayvan- embriyo genomundaki düzenlemenin
Halk Cumhuriyeti yönetimine açık larının üretilmesinde dünyada yaygın Pandora’nın Kutusuna benzediğini,
mektup yazarak, CRISPR yönteminin olarak kullanılıyor. Genel olarak bu içinden nasıl kötülüklerin çıkabilece-
kullanılmasının taşıdığı büyük riskler teknoloji hastalıkların ortaya çıkışında ğinin bilinmediğine işaret etmektedir.
nedeniyle insan genleriyle ilgili çalış- veya ilerlemesinde o gen fonksiyonla- Bu teknolojinin kusursuz olmadığı,
malarda sınırlamalar getirilmesini talep rının çalışılması, kök hücre tedavisi, ortaya çıkabilecek yanlış gen kesil-
etti. 28 Kasım 2018 günü Uluslararası insan doku kültürü uygulamalarında melerinin kalıtsal değişikliklere yol
İnsan Genomunun Düzenlemesi Zirve- yeni fırsatlar sunmaktadır. CRISPR / açabileceğini, başarılı düzenlemelerin
sinde He Jiankui “HIV virüsü taşıyan Cas9 teknolojisinin iki temel bileşeni bile ilerideki sonuçlarının şimdiden
insanların yardıma ihtiyaçları var. Bu vardır: Hedeflenmiş DNA ile eşlene- tahmin edilemeyeceğini söylemektedir-
hastalıklarla mücadele eden insanların bilecek rehber RNA ve çift zincirli ler. Bu teknoloji sadece hayatı tehdit
acılarını anlamamız gerekiyor. Eğer in- DNA’da kırıklara yol açarak modifi- eden hastalıkların genetiğini düzenle-
sanlara yardım edebilecek teknolojiye kasyon yapılmasına olanak sağlayan mek için değil, ayrıca zeka, görünüm
sahipsek, çok sayıda insanın hayatını bir endonükleaz olan Cas9. gibi insan kapasitesini değiştirmekte
kurtarabiliriz.” şeklinde eleştirilere 2015 yılında Sun Yat-Sen Üniversi- kullanılabileceğine dikkat çekmekte-
yanıt veriyordu. Bu konuyu gündeme tesi’nden Dr. Junjiu Huang ilk defa dirler. Bu nedenle bireylerin sağlığında
taşıyıp, genetik bilimi temelinde biyo- insan embriyo genomunda düzenle- geri dönüşsüz değişikliklerin insanlık
etik çerçevenin tartışılmasını istedik.
mek için CRISPR teknolojisini uygu- onurunu nasıl yok edeceği, insanlar
19. yüzyılın köşe taşı mikrobiyolog- lamaya çalışmıştır. Yardımcı üreme arasında adaletsizliklere yol açabile-

* Yrd. Doç. Dr., İstinye Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm.

MART - NİSAN 2019 hekim sözü 23