Page 36 - Hekim Sözü Ekim-Aralık 2024
P. 36
ETİK
uygulamalarına ilişkin olarak aşağıdaki bilgiye dayalı kamusal tartışmalar destek-
önerilerde bulunur: lenmelidir.
Kök hücre araştırma Kök hücre araştırma ve uygulamalarının Embriyo üzerindeki çalışmalarda,
özellikle tedavi edici uygulamalar açısın- embriyo adına karar verici konumunda
ve tedavisine ilişkin dan yarar ve risklerinin henüz belirsizlik- olan bireyler ve gönüllüler, konunun
olanakların kötüye ler taşıdığı günümüzde, konuya ilişkin ça- bilimsel-etik boyutları ve kişilerin hakları
lışmalarda araştırma ve klinik uygulama konusunda tarafsız ve dürüst olarak bilgi-
kullanımı bağla- etiğinin temel ilkelerine bağlı kalınması lendirilmelidir.
mında henüz ya- esastır. Bu bağlamda gönüllülerin aydın- Embriyo kaynaklı kök hücre çalışmaları-
rarı kanıtlanmamış latılmış onamının alınması, kişilerin özel nın insanlığa sağlayacağı olası yararlara
yaşamlarının gizliliğine saygı gösterilmesi
girişimlerin “mucize ve mahremiyetlerinin korunması, zarar engel olmayacak şekilde, kişilerin değer
yargılarına ve özgür seçimlerine olanak
tedaviler” olarak vermeme, yarar sağlama, dürüstlük ve sağlanması konusunda özen gösterilme-
sunulması, umut adalet ilkeleri öncelikle uyulması gereken lidir.
etik ilkeler olarak belirleyici önem taşı-
tacirliğine yönelik maktadır. Kök hücre uygulamaları ve araştırma-
tanıtımlarla tedavi Erişkin kök hücre uygulamaları konu- larının denetiminin sağlanması ve olası
kötüye kullanımların önlenmesi için,
beklentisi içinde sunda gönüllülerin ve hastaların, tedavi hızlı değişim ve geçiş döneminin getirdiği
beklentileri de göz önünde bulundurula-
olan insanların suis- güçlükler göz önünde bulundurularak
rak, olası yararlar, riskler, seçenekler ve
timal edilmesi, abor- prognoz konularında tarafsız bilgilendir- yasal düzenlemeler oluşturulmalı; bu
sürece ilgili çevrelerin aktif katılımı sağ-
tus materyallerinin me ve gönüllülüğe dayalı aydınlatılmış lanmalıdır. Konuyla ilgili yasal düzen-
onamları alınmalıdır.
ticari meta olarak lemelerin henüz oluşturulmadığı bizim
Fetal doku kaynaklı kök hücre kullanı- gibi ülkelerde geleceğe dönük umut ışığı
kullanılması başta mında, kadınların baskı ve risk altında uyandıran kök hücre çalışmalarının bir
gelen etik sorunlar- kalabileceği göz önünde bulundurulmalı; toplum sağlığı sorununa ve bireysel hak
dandır. gebeliğin sonlandırılması kararının kadı- ihlallerine dönüşmesinin engellenmesin-
nın bireysel özerk istencine ve gönüllülü- de bilim insanlarının toplumsal sorum-
ğüne dayalı olmasına özen gösterilmeli ve luluğu belirleyici önem taşıdığı gözden
gönüllülüğün zedelenmesine yol açacak uzak tutulmamalıdır.
her tür baskı, zorlama, ikna, özendirme Embriyo ya da fetal doku kaynaklı kök
gibi uygulamalara karşı gerekli önlemler hücrelerin kullanımının ticari bir içerik
alınmalıdır.
kazanmaması konusunda gerekli önlem-
Bilimsel araştırma ve uygulamalardan ler alınmalıdır.
kaynaklanan yararlar, bir bütün olarak Var olan tıbbi bilgiler ışığında henüz
toplumla ve uluslararası toplulukla pay- tedavisi mümkün olmayan hastalıkların
laşılmalıdır. Bu bağlamda nitelikli sağlık tedavisine yönelik kök hücre araştırma-
hizmetine erişim, yeni tanı ve tedavi ları, biyoetiğin temel ilkeleri göz önün-
olanaklarının ya da ürünlerinin sağlanma- de bulundurularak desteklenmeli; bu
sı, bilimsel ve teknolojik bilgiye erişim, araştırmalarda bilimsel algoritma ışığında
araştırmaya katılan gönüllülere özel ve öncelikle ex-vivo ve deneysel modeller-
sürdürülebilir yardım sağlanması önem de hücresel tedavilerin etkinliği objektif
kazanmaktadır.
olarak tanımlanmalıdır. Her ne kadar
Tüm çıkar çatışmalarının açıklanması IVF gibi uygulamalardan arta kalan atık
ve bilginin uygun şekilde paylaşılması embriyolar, israfı engellemek adına kulla-
başta olmak üzere, karar verme sürecinde nılabilirse de, ilerleyen süreçte istismarı
profesyonellik, doğruluk, dürüstlük ve azaltmak amacıyla bu tür araştırmalarda
şeffaflık özendirilmeli, biyoetik konuların ilk tercihin hücre serileri olmasına özen
ele alınması ve düzenli olarak gözden gösterilmelidir.
geçirilmesinde bilimsel bilgiden en iyi Kök hücre çalışmalarıyla ilgili etik tartış-
şekilde yararlanılmalıdır.
malara, deney hayvanlarına ilişkin ko-
İlgili bireyler, meslek grupları ve bütün nular dahil edilmeli ve hayvan kullanım
olarak toplum diyalog içinde olmalı, etiği ilkelerine uyulması sağlanmalıdır.
34 hekim sözü EKİM-ARALIK 2024
