Page 43 - Hekim Sözü Mart-Nisan 2020 ( Sayı 8)

ETİK

geçiyor. Covid-19 pandemisini bir şekilde lıkları yüksek çalışmaları biz de eleşti-
çözeceğimizi umut ediyoruz ancak rel okuma ile bizzat okuyalım. Neden
sonrasında yaşadığımız dünyanın aynı mesajlar değişebiliyor? Literatür ne kadar
kalmayacağını pek çok kişi dile getirmek- güvenli bunu tartışalım.
te. Bu yazının tamamlandığı gün salgın
nedeniyle 168 kişinin yaşamını yitirdiği Halka açık TV programlarında uzmanlık
açıklanmış durumda. Kişi, yer, zaman alanı olmayan alanlardan yayına katılan
temel kavramlarını içerecek şekilde meslektaşlarımızın zaman zaman çok
ayrıntılı, şeffaf ve açık bir bilgilendirmeye önemli zararlara da yol açabilecek salgın
sağlık çalışanlarının özellikle gereksinimi yönetim bilimi ile uyuşmayan, “hatalı”
var. Salgın sırasında sağlık çalışanlarının yaklaşımları söz konusu. Bu yaklaşımları
her zamankinden daha özverili çalıştıkları içeren bilgiler sosyal medya aracılığıy-
yadsınamaz bir gerçek. Ancak salgının la hekim grupları arasında da sıklıkla
boyutları ile ilgili edinilen bilgilerdeki paylaşılıyor. Bu kişiler ve gruplara açık/
belirsizlik çalışma ortamını güvensiz hale kapalı öneri ve uyarılar da bulunulduğun-
getirmektedir.
da ancak “biz böyle uygun gördük”, “bir
Modern sağlık hizmetleri, özellikle salgın dahakine sizden yazılı izin alırım” gibi
durumları karmaşık ve çok boyutlu etik yanıtlarla sıklıkla karşılaşıyoruz.
ikilemlerinin doğmasına yol açmıştır.
Hekimler bu ikilemleri yetkin biçimde Özellikle medyanın desteği ile bilimsel
çözmek için çoğunlukla hazırlıksızdır. kanıtı olmadan, konunun ilgili alanında
Bu nedenle Dünya Tabipler Birliğinin uzman olmadan yapılan açıklamalar ço-
hazırladığı Etik El kitabı “özellikle ğunlukla hatalı olmakta; hastalar, toplum
hekimlerin etik anlayışlarını ve uygula- üzerinde önemli ve geri dönüşü olma-
malarını güçlendirmek ve bu ikilemlere yan zararlara yol açmaktadır. Uzmanlık
ahlaki çözümler bulunmasını sağlayacak alanının sınırlarını bilmek, düşüncelerine
araçlar sunmak üzere yapılandırılmıştır. göre değil yetkinliğine uygun bilgileri
Bir “doğrular ve yanlışlar listesi” değil, paylaşmak ve davranmak bir tercih değil,
sağlam ve ahlaki kararlar verebilmek için yaşamsal öneme sahip bir sorumluluktur.
önkoşul olan duyarlı bir bilinç geliştirme
girişimi”3 olarak bugünlerde hep gözü- Koronovirus bulguları pozitif olan hekim
müzün önünde durmalı ve okumalıyız. ya da başka hastalara ait kan, BT, fotoğ-
raf benzeri bilgileri hiç düşünmeksizin
Mesleğimiz nedeniyle taşıdığımız sorum-
luluklardan biri verdiğimiz mesajların gönder tuşuna basıp birkaç sosyal medya
doğru olması gerektiğidir. Bu doğrultuda ortamında yüzbinlerce kişiyle paylaşıl-
bilime, eğitime ve deneyime saygı duyma masının sıradan hale gelmeye başladığını
sorumluluğumuz olmalı. E-posta, sosyal söylemek mümkün. Oysa hasta hakları
3
medya aracılığıyla nerdeyse Pandemi bildirgesine göre :
düzeyinde COVID-19 ile ilgili doğrulan-
mamış, tanı, tedavi yaklaşımlarını içeren “Bir hastanın sağlık durumu, tıbbi duru- 1 Friedman A., Coronavirus and the
yabancı dilde ya da Türkçe doküman mu, tanısı, prognozu ve tedavisi hakkın- Crisis of Trust. The Hastings Center,
kolaylıkla paylaşılıp doğru bilginin daki tüm tanımlanabilen bilgiler ile diğer MArch 12, 2020. https://www.thehas-
tingscenter.org/coronavirus-and-the-c-
görünürlüğünü ve kullanılabilir olmasını tüm kişisel bilgileri, ölümünden sonra bile risis-of-trust/
engellemektedir. gizli tutulmalıdır.” 2 Ethical Framework for Health Care
Institutions Responding to Novel Co-
Kişisel koruyucu donanım kullanımı, test “Gizli bilgilerin açıklanması, ancak ronavirus SARS-CoV-2 (COVID-19)
özellikleri, sosyal mesafe, zeminlerden hastanın onam verdiği ya da yasada açık Guidelines for Institutional Ethics
Services Responding to COVID-19
bulaş süresi ve özellikleri gibi konularda biçimde belirtilen durumlarda olanaklı Managing Uncertainty, Safeguarding
elden ele gezen çok literatür var, bu bilgi- hale gelir. Hasta açık bir onam vermedikçe Communities, Guiding Practice, The
lerde zaman içinde değişiyor. Ne yazık ki kendisi hakkındaki bilgiler ancak ‘mut- Hastings Center, March 16, 2020.
3 WMA, MEDICAL ETHICS MANU-
sosyal medya da bu bilgileri paylaşmaya laka bilmesi gereken’ sağlık çalışanlarına AL, Manual for physicians about the
ayırdığımız zamanı bunları gerçekten açıklanabilir” role of ethics in medicine
okumaya ayırmıyoruz. Okumaya zaman https://www.wma.net/what-we-do/
ayırsak muhtemelen bu kadar kolay da HATIRLAYALIM- HATIRLATALIM education/medical-ethics-manual/
paylaşım yapmayacağız. Yurtdışı kısıtlı FARKINDA OLALIM- http://www.ttb.org.tr/kutuphane/
sayıda, salgın ortamında yapılmış sınırlı- FARK ETTİRELİM tip_etigi_2017.pdf

MART-NİSAN 2020 hekim sözü 41