Page 33 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

2.2.7. Olay odaklı karar verme (Event-driven decisionmaking)
Klinisyenler bazen altta yatan nedeni veya nedenleri tam açığa
çıkaramadan önlerindeki semptomlara göre sınırlı verilerle düşüne-
rek tedavi düzenler veya girişim yaparlar ve durumu yeniden de-
ğerlendirirler. Örneğin acil servise trafik kazası ile gelen bir hastada
belirtiler kanamaya bağlı bir şok geliştiğini gösteriyorsa kanamanın
yerini bulmaktan önce hastayı hayatta tutmak için sıvı ve/veya kan
vermek uygundur.
Bu yöntem özellikle acil servis ortamına çok uygundur; genel-
likle en kötü durumu dışlama yöntemiyle birleştirilir. Önünüzdeki
olaylara göre davrandığınız için proaktif olmak yerine reaktif olma
eğilimindedir.
Acil olmayan koşullarda da bazen klinisyen tedaviye cevap te-
melinde tanı koyabilir. Veya hastalığı bir kategoriye sokabilmek için
tedaviden yararlanabilir. Örneğin çocukluğundan beri birkaç gün
sürebilen ateş, karın ağrısı, göğüs ağrısı atakları yaşayan bir hastada
ülkemizde en sık görülen genetik hastalık olan Ailevi Akdeniz Ateşi
tanısını düşünebilirsiniz. Hastalıkta belirlenmiş genetik mutasyonlar
vardır ancak her hastada mutasyon olmayabilir. Burada tanı koyma
yollarından birisi hastanın ataklarının kolşisinle azalması veya kaybol-
masıdır. Kolşisine yanıt tanı kriterleri arasında da yer alır.
Veya bitkinlik, hafif ateş laboratuvar bulgularında yüksek sedi-
mentasyon hızı, CRP gibi bulguları olan bir hastada enfeksiyon dış-
landıktan sonra hastalığın doğası hakkında bir kanıya varmak amacıy-
la kortizon verilebilir, böylece hastalığın kortizona yanıt veren, yani
inflamatuar bir hastalık grubundan olduğu sonucuna varabilir daha
sonra tanıyı kesinleştirmeye çalışabilirsiniz. (Lighthall, Vazquez-Guilla-
met, 2015; Dumas, et al 2018)
3. Sezgi
Bazen klinisyenler hiçbir bilinçli gerekçe olmaksızın bir tanıya
yönelebilirler. Yıllar içinde pek çoğumuzun yaşayabileceği bir dene-
yimdir bu. Size bel ağrısı ile gelen orta yaşlı bir hastayı muayene
etmiş, şikâyetinin geçirilmiş bel fıtıklarına bağlı omurga deformasyo-

32