Page 31 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

etmek üzere laboratuvar isteyebilir. Elde edilen bulguları yeniden yo-
rumlayarak geriye dönük bir akıl yürütmeye başvurabilir. (Demirören,
Palaoğlu, 2011; Dumas et al, 2018)
Bir başka açıdan klinik akıl yürütme süreci soyutlama, ayırma
(abduction), tümdengelim (dedüksiyon) ve tümevarım (indüksiyon)
olmak üzere dört aşamada ele alınabilir.
Soyutlama, bir bulgudan sonuca giden genelleme olarak görü-
lebilir. Örneğin yirmili yaşlarında bir erkek hasta “sağ dizimde ağrı
var” şikayeti ile başvurduğunda, muayenemizde sağ dizde şişlik gö-
rür, muayenede diz ekleminde diğer dize göre sıcaklık artışı ve şişlik
saptarsak, önümüzdeki tabloyu “sağ dizde monoartrit (tek eklemde
iltihap)” olarak tanımladığımızda bir soyutlama yapmış oluruz.
Abdüksiyonun tıp terimleri arasındaki anlamı, kolun gövdenin
yanından yukarı kaldırılması gibi, vücudun bir parçasının, gövdenin
orta çizgisinden uzaklaşmasıdır. Buradan esinlenerek abdüksiyon akıl
yürütme, bir tür geriye dönük, olaydan uzaklaşıp, açılarak önümüz-
deki sorunun nedenlerini açıklamaya yönelik bir akıl yürütme süre-
cidir. Önümüzdeki olayı soyutlayıp adlandırdıktan sonra olası sebep-
ler üzerinde akıl yürütmektir. Örneğimizdeki monoartrit romatoid
artrit, spondiloartropatiler, Behçet hastalığı, Ailevi Akdeniz Ateşi, gut
hastalığı ve başka birçok nedene bağlı olabilir. Bu olasılıkların hepsi
ele alınıp değerlendirildiğinden abdüksiyon yeni düşünceler edinme-
nin temel aracıdır.
Tümdengelim ise hipotezi test etme işlemidir. X ve Y koşulları
sağlandığı takdirde, Z çıkarımı doğru olmalıdır. Hastanın şikayeti sor-
gulama, laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri kullanarak test edilir.
Dizdeki şişliğe ağızda aft, genital bölgede ülser hikayesi gibi X, Y ve
Z koşulları da eklenirse belli bir tanı örneğin, Behçet Hastalığı tanısı
sağlanmış olur.
Tümevarım, bir genelleme sürecidir, birden fazla hasta benzer
belirti ve semptomlar gösterirse, yeni vakaları açıklamak için genel
kurallar oluşturulabilir. Tıp tarihi bu genellemeyi yaparak hastalık ta-
nımları yapmış hekimlerle doludur.

30