Page 34 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

nuna bağlı olduğuna karar vermişken aklınızda bilinçli hiçbir neden
olmaksızın “bir de karın ultrasonu çektirmesini” isteyebilirsiniz. So-
nuç bir karaciğer tümörü olarak gelebilir. Bu bir sihir midir? Kahne-
man buna “hayır” diyor. Uzmanlık olarak adlandırmanın daha doğru
olduğunu söylüyor. Çünkü bir kişinin veya hekimin farkında olmak-
sızın sezgileri olabilir fakat bu doğal bir olgu değildir, geliştirilmesi
yılların deneyimine dayanır. Yani bu insanlar bildiğini bilmeden bil-
mekte, bilinçsiz yeterlilik durumundadır. Örneğin Kahneman’ın be-
lirttiği gibi satranç ustaları üzerinde yapılan araştırmalar, bu kişilerin
performanslarını zirveye taşımaları için en azından 10 bin saat satranç
oynadıklarını (6 sene boyunca günde 5 saat), alıştırma yaptıklarını
göstermiştir.
Sezgisel uzmanlık, yeterli oranda düzen ve sürekliliğin olduğu,
bu düzen ve sürekliliği gözlemleyip kavramak için yeterli fırsatın ta-
nındığı ortamlarda gelişebilir. Sezgilerimizin neye dayandığını belir-
lemek çoğu zaman olanaksızdır. Çünkü sezgisel uzmanlık, çevremiz-
den farkında olmadan edindiğimiz bilgiler yoluyla gelişir. Sezgiler,
muhtemelen bir uzmanın Sistem 1 (heuristic) tarafından öğrendi-
ği, ancak Sistem 2’nin henüz bunlara bir isim vermediği son derece
önemli bilgiler sayesinde oluşmaktadır.

Uzman sezgiler çoğu zaman gerçekten doğru ve yerinde olabilir.
Fakat elbette istisnalar da vardır. Örneğin bir tifo salgınında kimlerin
tifo olacağını büyük bir isabetle bilen bir uzmanın, tifolu insanların
dillerini muayene ettikten sonra ellerini yıkamadan diğer insanları
muayene ettiği, farkına varmadan hastalığı bulaştırdığı anlaşılmıştır.
Sonuç
İyi bir klinisyenlik için gereken koşullar, öncelikle geniş, derin bir
tıp bilgisi ve bu bilgileri yerinde kullanabilmek için düzgün bir akıl
yürütme becerisidir.
Önündeki mesleğin sorumluluğuyla davranan, alandaki gelişmeyi
izleme konusunda motive olan bir hekim için, bilgiye erişimin böy-
lesine kolaylaştığı bir dönemde yeterli alan bilgisi edinmek büyük bir
sorun değildir.

33