Page 60 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

Sözlü, fiziksel, ekonomik gibi çeşitli biçimlerde olabilen şiddet
çoğunlukla hastalar ve hasta yakınları tarafından uygulanmaktadır.
Erkek cinsiyet, alkol ve madde kullanımı, bazı psikiyatrik hastalık-
lar şiddet davranışını etkilemektedir. Sağlıkta şiddeti artıran faktörler
arasında sağlık sisteminin özellikleri, ekonomik, sosyal, politik neden-
ler, medyada yer alan sağlık haberlerinin niteliği de yer almaktadır.
Sağlık çalışanlarının hastalarla iletişim ve kriz yönetme konusundaki
eğitimsizliği, deneyimsizliği de bir başka nedendir.
Nedenleri ve kaynağı ne olursa olsun şiddet sağlık çalışanlarında
kaygı, huzursuzluk, öfke, stres bozukluğu, uyku bozuklukları, özgü-
ven ve meslek saygısının azalması, korku, depresyon, alkol, sigara kul-
lanımı, intihar, kendini suçlama, çaresizlik, tükenmişlik duygusu gibi
çok geniş bir aralıkta sonuçlara yol açabilmektedir. Bu sonuçlar he-
kimlerin tanı ve tedavi kararlarını etkileyebilmektedir. (Büyükbayram,
Okçay, 2013; Yeşilbaş, 2016; Yıldız, 2019)
7. Kalıp yargılar (stereotipler), önyargılar, yaş, cinsiyet,
sosyoekonomik ve kültürel farklar
Klinik karar vermemizi etkileyen faktörlerden birisi de önyargılar
ve kalıp yargılarımızdır (klişeleşme/stereotipler) İnsanlar, dünyanın
karmaşıklığı karşısında, belli bir düzen sağlamak, zihinsel enerji ve
zamanlarını verimli ve ekonomik bir şekilde kullanabilmek amacıy-
la, çevrelerinden edindikleri bilgileri işleme ve kaydetme işlemleri-
ni yerine getirmeye yardımcı olmak için kalıp yargılar (stereotipler)
edinirler. Hayatı kolaylaştırmak için gelişen kalıp yargılar, önyargı,
ayrımcılık gibi olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Bir kalıp yargı, zihinsel bir temsildir. Bilişsel olarak algılayan in-
sanın, bir insan grubu hakkındaki bilgilerini, inançlarını ve beklen-
tilerini içerir. Örneğin, beyaz önlüklü, boynunda stetoskop taşıyan
birisini gördüğümüzde hemen hiç kuşku duymadan o kişinin bir
doktor olduğuna karar veririz. Çeşitli meslekler, etnik, sosyal gruplar,
ülkelerin halkları hakkında kalıp yargılarımız vardır. “Bir Fransız, bir
İngiliz ve bir Türk trende yolculuk ederken vb….”diye başlayan fık-
ralar, bu ülke insanlarıyla ilgili kalıp yargılarımızı ortaya koyar.

59