Page 64 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

BİLİŞSEL EĞİLİMLERE

BAĞLI HATA ÖRNEKLERİ

Bilişsel eğilim’ler genel olarak belirli bir tanıya aşırı bağlanma, al-
ternatif tanıların değerlendirilmemesi, başkasının düşünmesini devral-
ma, sıklık algısı veya tahminindeki hatalar, hasta özellikleri veya hasta
sunumu ile ilgili hatalar, hekimin etkisi, kişiliği veya karar verme tarzı
ile ilgili yanlılıklara bağlı ortaya çıkarlar. Aşağıda en sık rastlanan bi-
lişsel eğilimlerden kaynaklanan hata türlerinden örnekler verilmiştir.

1. Erişim kolaylığı önyargısı (Availability bias/Common
Things are common)
En sık rastlanan yanlılıklardandır. Hafızamızda daha özel yer etmiş
veya kolay erişilebilir bilgilere göre karar vermeyi ifade eder. Son
zamanlarda bir hastalığı sık görmek, o hastalıkla ilgili bir başka hasta
nedeniyle daha çok okumuş olmak, bir toplantıya katılmış olmak,
hastalıkla ilgili bir meslektaşından dinlemiş olmak gibi son deneyim-
ler, o hastalığın daha kolay aklımıza gelmesini, hatırlanmasını ve o
teşhise yönelme olasılığını arttırabilir. Tersi de doğrudur, uzun süredir
görmediğimiz bir hastalığı hatırlama, tanı olasılıkları içinde düşünme
olasılığımız geri plana düşebilir. Türkçedeki “gözden ırak gönülden
ırak” deyimine benzer (out of sight out of mind/non-availability) Bir
alanda uzmanlık da bu yanılgıya yol açabilir.
Örnek: On yedi yaşında bir hasta gözünde ağrı, kızarıklık şikâyeti
ile gittiği göz kliniği tarafından “granülamatoz üveit” tanısıyla roma-
tizmal hastalık araştırılması için romatoloji kliniğine gönderiliyor. Bu
klinikteki muayenesinde el eklemlerinde, dizlerinde ve burun kö-
künde şişlikler saptanıyor. Kulak Burun Boğaz (KBB) konsültasyo-
nu isteniyor. Hastayı romatoloji asistanı eşliğinde gören KBB hekimi

63