Page 65 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

hoca muayene ediyor ve “hasta burunla ilgili bir travma geçirmiş,
kıkırdak hasarı olmuş, ergenlik döneminde hızlı büyümenin etkisiyle
burun asimetrik büyümüş” sonucuna varıyor.
Daha sonra yapılan tetikler ve biyopsi hastada “sarkoidoz” hasta-
lığına bağlı kemik ve eklem sorunları olduğunu ortaya çıkarıyor ve
kortizon tedavisiyle burundaki şişlik hızla düzeliyor. Bu olayda KBB
hekimi çok nadir karşılaştığı sarkoidoz hastalığının KBB bulgularını,
daha sık gördüğü olaylarla açıklamaya çalışarak bir uzmanlık körlüğü
veya erişim kolaylığı etkisi altında karar vermiştir.
Sistemik lupus eritematozus (SLE) hastalığı ile ilgili bir toplan-
tıdan yeni dönen bir hekim, yaygın ağrı, yorgunluk gibi şikâyetlerle
başvuran genç bir kadın hastada, Fibromiyalji Sendromu (FMS) top-
lumda çok daha sık görülmesine rağmen SLE tanısını düşünebilir.
2. Temsiliyet yanlılığı (Representativeness restraint)
Erişim kolaylığı ile karıştırılabilen ve en sık rastlanan yanlılık tür-
lerindendir. Erişim kolaylığı hafızadaki kolay eriştiklerimize bağlı
iken, temsiliyet yanlılığı bilişsel kütüphanemizdeki kalıp yargılar, ste-
reotiplere göre, onlarla ilişki kurarak karar vermektir. (Al Khars et al,
2019)
Örneğin, bir hastane koridorunda genç, takım elbiseli, traşlı, elin-
de bir Bond çantasıyla dolaşmakta olan birisini gördüğümüzde aklı-
mıza hemen bu şahsın bir ilaç firması temsilcisi olduğu gelir.
Bir hastalığın birkaç tipik özelliğini gördüğümüzde hemen o tanı-
ya yönelmeyi ifade eder. “Ördek gibi görünüyor, ördek gibi yürüyor,
ördek gibi vaklıyorsa, bu bir ördek olmalı” şeklinde düşünmektir. Bu
bakış, aynı belirtilerle seyredebilen, bilişsel kütüphanemizdeki kalıp
hastalığın benzeri, taklitçisi olan hastalıkların atlanmasına, öte yandan
asıl hastalığın atipik formlarının kaçırılmasına yol açabilir.
Örnek: El parmak eklemlerinde simetrik ağrı ve şişlik olan ve
Romatoid Faktör (RF) adlı testi pozitif olan bir hastada hekim, zih-
nindeki hastalık kalıplarından oluşan kütüphanemizden hemen Ro-
matoid Artrit (RA) hastalığını seçebilir. Bu tanı doğru da olabilir.
Ancak, aynı belirtilerle seyreden birçok eklem hastalığı vardır ve RA

64