Page 26 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

da sonuç yanlış olur. Tümdengelimle ilgili en klasik örnek:
1. Bütün insanlar ölümlüdür.
2. Sokrates bir insandır.
3. O hâlde, Sokrates ölümlüdür ifadesidir.
Ancak siz bütün ineklerin kanatlı olduğunu ve uçtuğunu düşü-
nüyorsanız, çitçi Mehmet Bey’in ahırındaki “sarıkız” adlı ineğin de
kanatlı olduğu ve uçtuğu sonucuna varabilirsiniz. Çünkü Hipote-
tik-dedüktif düşünmeye göre öncüllerinize dayanarak:

1. Bütün inekler kanatlıdır
2. Bütün inekler uçar
3. Sarıkız bir inektir
4. Sarıkız kanatlıdır ve uçar sonucuna varabilirsiniz.
Bu mantıksal olarak geçerli bir çıkarımdır ama öncülleri yanlış
olduğundan sonuç da yanlıştır.
Hekimlikte bu yöntemi varsayımlarımızı, tanı olasılıklarımızı
oluşturmak için kullanırız. Tanı koymada, en yaygın kullanılan karar
verme stratejisidir. Bir yanıyla şüpheli hakkında ipucu toplayan de-
dektifin yöntemine benzer. Tanı bir dizi çıkarım temelinde gerçek-
leştirilir.
Ancak hekimlikte “bütün metallerin ısıtılınca genleşmesi”, “bü-
tün insanların ölümlü olması” gibi kesinlikler yoktur. Hatta kesin
olan tek şey bütün insanların ölümlü olmasıdır. Hastalıklarla ilgili bil-
giler daha çok olasılıklara dayanır.
Örneğin, yüksek ateş ve boğaz ağrısı şikayeti ile başvuran bir has-
tada:
1. Enfeksiyon hastalıklarında ateş yükselir
2. Hastanın ateşi var
3. “Hastanın bir enfeksiyonu olabilir” gibi bir varsayım yapa-
biliriz.
Ancak birinci öncülümüz kesin doğru değildir. Çünkü bütün en-

25