Page 98 - İnsan Olarak Hekim Karar Verme ve Akıl Yürütme Yolları

1.4. Klinik karar verme geliştirilmesi eğitimi ve
adaptif karar verme
Croskerry’ye göre çoğu kararda rutin, klasik uzmanlık yeterlidir.
Ancak bazı durumlarda “uyarlanabilir (adaptif) uzmanlık” olarak ad-
landırılan daha incelikli bir yaklaşım gerekir. Klinisyenlerin çoğu bu
incelikten yoksundur.
Uyarlanabilir (adaptif) uzmanlık” bir bağlamda öğrenileni diğer
bağlamlara ve yeni durumlara uygulamak (transfer yeteneği), çeşit-
li perspektiflerden bakabilmek ve bu perspektifler arasındaki ilişkiyi
kavramak gibi becerileri kapsar. Farklı, eleştirel düşünme becerileri
gerektirir.
Bunlardan birisi lateral düşünme veya “kutunun dışında” düşün-
medir. Dikey düşünmede geleneksel olarak kullanılan olağan adım-
dan yola çıkarak problem çözmeye doğru indirekt, yaratıcı bir yol
izler. Düşünmeyi ve karar vermeyi iyileştiren yanlılık çözme strateji-
leri gibi işlev görür. Lateral düşünme “niçin” sorusuna cesaretlendirir,
erken kapanmadan kaçınmayı sağlar, paketten çıkarma (unpacking)
prensibini destekler.
“Tersini düşün” aklı alternatiflere açabilir ve doğrulama yanlılı-
ğı, erken tanısal kapanma gibi sık yanlılıklarla başa çıkabilir. Bilinen
veya öngörülen bir fikirden yeni fikirlere gidişi (atipik görünümler
gibi) cesaretlendirir. (Graber et al, 2018; Croskerry P, 2002; Croskerry
P, 2018)
Tablo 3’te tanı hatalarını azaltmak için hem öğrencilere hem de
eğiticilere yönelik bilişsel yanlılık çözme stratejileri görülmektedir.
1.5. Bilişsel ve duygusal otopsi
Bir tanı hatası karşısında, doktorun ilk reaksiyonu genellikle
hastayla ilgili endişe ile birlikte şaşkınlık veya şoktur. Bunu kendini
suçlama ve bazı durumlarda umutsuzluk izleyebilir ve doktor ikinci
kurban olabilir. Bu nedenle olaydan sonra mümkün olan en kısa sü-
rede bir tür bilişsel ve duygusal analiz olan bilişsel ve duyuşsal otopsi
yapmak yararlı olabilir.
Bilişsel ve duygusal otopsinin lisans ve lisansüstü müfredata dahil

97