İstanbul Depremine Yönelik Sağlık Hizmetinin Yapılanması Çalışma Grubu Anasayfa
Hekimler İçin İletişim Hattı
Mesai Dışı Sağlık Hizmeti Sunumunun Usul ve Esasları Yayınlandı
- Eylül 22, 2022
- 12357
Meslek kuruluşuna yapılan başvurular ile, İstanbul’da kimi hastanelerde hekimlerin normal mesai ve nöbet saatleri dışında, mesai dışı çalışmaya zorlandığı, ayrıca mesai dışı verilecek sağlık hizmetlerinde asistan hekimlerin görevlendirilmek istendiği ve bu hususun bir dayatmaya dönüştüğü öğrenilmiştir.
Belirtelim ki,
1- Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği hükümleri gereğince; yataklı sağlık tesislerinde, hizmetin günün 24 saati kesintisiz olarak devamı esastır. Bunun teminine yönelik olarak normal mesai saatlerinin dışında, acil durumlardaki tıbbi yardım için çeşitli nöbet türleri düzenlenmiştir.
Nitekim Yönetmeliğin 37. maddesi gereğince, “Normal mesai saatleri dışındaki hizmetler, acil vak'aların muayene ve tedavisini acil ameliyat ve müdahalelerin yapılmasını ve yatmakta olan hastaların bakımlarının devamını kapsamaktadır.”
38. maddesi gereğince de; “Hastane baştabipleri, sağlık hizmetlerinin sürekliliği ve kesintiye uğramaması amacıyla personel sayısını da dikkate alarak vardiya ve nöbet gibi hizmetlerde farklı çalışma saatleri belirleyebilir.”
Yönetmelik gereği 24 saatlik hizmet sunumunun, normal mesai, nöbet ve vardiya usulleri ile gerçekleştirilebileceği anlaşılmaktadır.
2- “Mesai dışı çalışma” uygulaması ise, Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’nde yeri olmamakla birlikte, 209 sayılı Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumları İle Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanun’da ayrıntısı belirlenmeksizin kavram olarak yer almış, önceki dönem Ek Ödeme Yönetmelikleri ve Genelgeler ile hekimlerin çalışma hayatına girmiş, bugüne kadar çeşitli düzenlemeler ile kimi sağlık kuruluşlarında uygulanagelmiştir.
Bu kez 12.08.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak, 01.07.2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren, Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği ile yeniden gündeme gelmiş; Yönetmeliğin 5. maddesinin 9. fıkrasıyla,
“(9) Mesai dışı çalışmada resmî tatil günleri ve nöbet izninde olduğu günler hariç olmak üzere, ilgili personelin mesai dışı ödemeye esas puanı, aynı güne ait mesai içi puanı aşamaz, aşan puanı mesai içi puanı olarak değerlendirilir. Bakanlıkça belirlenen aylık mesai içi asgari puana ulaşamayan tabiplerin mesai dışındaki çalışmaları mesai içi çalışma olarak kabul edilir ve bu puanları mesai içi puana eklenerek hesaplanır. Sağlık tesisindeki ihtiyaç göz önüne alınarak Başhekimlikçe sağlık tesisi/klinik/branş bazında ayrı ayrı mesai dışı çalışma yaptırılabilir.”
düzenlemesi getirilmiştir.
Hekimlerin çalışma usulüne ilişkin, normal mesai, nöbet veya vardiya sistemi dışında yeni bir çalışma biçimi olarak karşımıza çıkan “mesai dışı çalışma”nın, “döner sermayeden yapılacak ek ödemenin oran, usul ve esaslarını belirlemek” amacıyla hazırlanan bir yönetmelikte yeri bulunmamaktadır. Bu anlamda, Ek Ödeme Yönetmeliği’nde amaca aykırı bir düzenleme yapıldığı açıktır.
3- Bu düzenleme sonrasında, 25.08.2022 tarihli Bakan Olur’u ile “Sağlık Tesislerinde Mesai Dışı Sağlık Hizmeti Sunumuna Yönelik Usul ve Esaslar” yayınlanmıştır.
Yayınlanan Usul ve Esaslar’ın 1. maddesinde düzenlemenin, “ikinci ve üçüncü basamak sağlık tesislerinde, hizmetin normal mesai saatleri dışında da verilmesi suretiyle hizmette sürekliliği ve kolay erişimi sağlamak” amacıyla yapıldığı belirtilmiştir.
4. maddesinde “Mesai dışı çalışma”; “Nöbet ve icap nöbetleri haricinde mesai dışında verilen sağlık hizmeti” olarak tanımlanmış, tabip ve diş tabiplerinin mesai dışı çalışmalarının mesai dışı ek ödemeye esas hesaplanabilmesi için Bakanlıkça belirlenen mesai içi genel tıbbi işlem puanı eşiğini aşmaları gerektiği, yanı sıra “mesai dışı çalışmada ilgili personelin mesai dışı ödemeye esas puanının, aynı güne ait mesai içi puanını aşamayacağı, aşan puanların mesai içi genel tıbbi işlem puanı olarak değerlendirileceği” belirtilmiştir.
Mesai dışı çalışmanın, sağlık tesisindeki ihtiyaç göz önüne alınarak Başhekimlikçe sağlık tesisi veya klinik veya branş bazında ayrı ayrı yaptırılabileceği belirtilmiş, ancak 6. madde ile “acil servis, diyaliz ve yoğun bakım gibi birimlerde mesai dışı çalışma uygulamasına gidilmeyeceği”, yanı sıra “mesai kaydırması veya vardiya şeklinde yapılan çalışmaların mesai dışı çalışma olarak değerlendirilemeyeceği” düzenlenmiştir.
“Mesai dışı çalışma temel esasları”, 5. madde ile belirlenmiştir. Buna göre;
“MADDE- 5 (1) Mesai dışı çalışma, vatandaşın sağlık hizmetine erişimi, hasta yoğunluğu, ilgili branşta tabip sayısı gibi hususlar göz önüne alınarak ihtiyaç ve hizmet gerekleri çerçevesinde, ilgili sağlık tesisinin başhekimi tarafından planlanır.
(2) Başhekim tarafından;
a) Sağlık tesisi, klinik veya her bir branş yönünden mesai dışı çalışma ihtiyacı belirlenir. İhtiyaca göre belirlenen mesai dışı çalışma listeleri her ayın başında ilan edilir. Bu listeler mesai dışı ek ödeme hesabında kullanılır. Mesai dışı çalışma takvimi sağlık tesisinin internet sayfası, sosyal mecralar ve ayrıca sağlık tesisinin görünür alanlarında yazılı ve görsel ilan edilerek vatandaşın bilgilendirilmesi sağlanır.
b) Mesai dışı çalışma günleri ve saatleri sağlık tesisinin tümü veya ihtiyaç duyulan branşları için belirlenir. Mesai dışı çalışma için tıbbi işlem puanı bulunmayan tabip veya tabip dışı personelin çalıştığı saatler kayıt altına alınır ve personelin ek ödeme hesabında kullanılır.
c) Mesai dışı çalışma için MHRS’de randevu oluşturulması temin edilir.
ç) Mesai dışı çalışma sadece sağlık hizmeti sunumu için planlanır.
d) Mesai dışı çalışacak personel gönüllülük esasına göre ve talebi doğrultusunda belirlenir. Tabip ve diğer personelin çalışma gün ve sürelerine ilişkin takvimin oluşturulmasında ilgili personel ile işbirliği içerisinde karar verilir.”
Temel esasları bu şekilde belirlenen “mesai dışı çalışma”nın hizmet bazında esasları da; “poliklinik hizmetleri”, “ameliyathane hizmetleri”, “görüntüleme hizmetleri” ve “patoloji hizmetleri” için ayrı ayrı belirlenmiştir. Bu hizmetlerde mesai dışı planlama yapılabilmesi için, mesai içi saatlerde tam kapasiteyle çalışılmasına rağmen, ihtiyaç doğması ortak koşul olarak özetlenebilir.
4- Bu haliyle, “mesai dışı çalışma”nın, haftalık çalışma saatlerinin ve sağlık hizmetinin kesintisiz 24 saat sürdürülmesi zorunluluğundan kaynaklanan nöbet, vardiya gibi çalışma düzenleri ile acil sağlık hizmetleri ve yatan hastaların servis hizmetleri dışında kalan bir çalışma türü olduğu anlaşılmaktadır.
Uygulamanın “gönüllülük esası”na dayandığı ve karşılığından da ücret ödendiği, bu nedenle angarya kapsamında değerlendirilemeyeceği düşünülse de;
- Normlar hiyerarşisine aykırı biçimde, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda kamu personeli için haftalık kırk saat olarak belirlenen çalışma süresi ile sağlık hizmetinin özelliğinden kaynaklanan nöbet ve vardiya usulü çalışma düzenini aşacak biçimde bir çalışma süresi tanımlanmıştır.
- Personelin normal çalışma saatleri dışında çalışmasını, bu çalışma karşılığı ek ödeme öngörmek suretiyle teşvik ederek, Anayasa ile güvence altına alınan dinlenme hakkının kullanılmasını engelleyici nitelikte bir düzenleme yapılmıştır.
- Günlük, haftalık ve aylık fazla çalışma üst sınırı belirlenmemiş, sınırları hastane başhekimlerinin keyfiyetine bırakılmış, hukuk devletinin gereği olan, “hukuki güvenlik ilkesi” ve “belirlilik ilkesi” ihlal edilmiştir.
Son olarak belirtelim ki, normal mesai ve nöbet hizmetleri haricinde, hekimlerin mesai dışı çalışmalarına ilişkin düzenleme yapılması, sadece “gönüllülük” ve “ücret” temelinde değerlendirilemeyecek niteliktedir. Çalışmanın sınırlarının belirlenmemesi, yeterince dinlenmenin engellenmesi, kuşkusuz ki; sunulan sağlık hizmetin niteliğini de etkileyecek, hastaların gereksinim duydukları sağlık hizmetini, o alandaki mesleki standartlara uygun olarak alma hakları da ihlal edilmiş olacaktır.
“Mesai dışı çalışma” uygulamasının temeline ilişkin aktardığımız hukuka aykırılıkların yanı sıra, belirlenen usul ve esaslara aykırı uygulamaların da olacağı, özellikle gönüllülük esasının görmezden gelinerek mesai dışı çalışmanın bir dayatma olarak hekimlerin karşısına çıkarılacağı öngörülmektedir.
Bu ve bunun gibi mağduriyetler yaşayan hekimlerin, Hukuk Büromuza başvurması halinde gerekli hukuki destek sunulacaktır.
Bilgilerinize sunarız.
İstanbul Tabip Odası
Hukuk Bürosu
