İstanbul Tabip Odası olarak birinci basamak sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesinin iyi bir sağlık sisteminin olmazsa olmazı olduğunu yılladır vurguluyoruz. Güçlü birinci basamak için de aile sağlığı merkezi (ASM) sayısının hekim başına 2.000 nüfus olacak şekilde artırılmasını, binalarının kamu tarafından yapılmasını, malzemelerinin ve giderlerin de kamu tarafından karşılanmasını, aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanlarına performansa dayalı olmayan, emekliliğe yansıyacak tek kalemden oluşan, yoksulluk sınırının en az iki katı düzeyinde ve izin dönemlerinde kesilmeyecek maaş ödenmesini talep ediyoruz.

Yıllardır dile getirdiğimiz bu taleplere Sağlık Bakanlığı kulaklarını kapadı ve sonuç olarak Sağlıkta Dönüşüm Programı ile 14 yıl önce sağlık ocakları yerine hayata geçirilen aile hekimliği sistemi iflasın eşiğine geldi. Sağlık Bakanlığının ASM’ler için ayırdığı ödenek artan maliyetler karşısında artık yetersiz kalıyor, aile hekimleri masraflara yetişemiyor. Giderleri karşılamakta zorlanan aile hekimleri hastaların tedavileri için gerekli kimi malzemeleri temin edemiyor veya kendi ceplerinden karşılamak zorunda kalıyor. Bu yüzden emekli olanlar var. Koruyucu sağlık hizmeti sunması gereken ASM’ler azalıp, var olanlar da işlevsizleşirken toplum salgın hastalıklara açık hale geliyor.

Sağlık Bakanlığının ASM’lerdeki bu krizi ‘çözmek’ için yeni uygulaması ise ‘mecburi hizmet’ dayatması. Sağlık Bakanlığı ilçe sağlık merkezlerine mecburi olarak görevlendireceği genç hekimleri bir sözleşmeyle boş ASM’lere görevlendirecek. Hekimler ASM’lerin tüm yükünün esnaf hesabıyla üzerlerine yıkılmasına tepki göstererek bakanlığa tam teçhizatlı ASM’ler açma çağrısı yapıyor.

Sayı Azalıyor, Hasta Artıyor

Nisa Sude Demirel, Evrensel Gazetesi’nde yer alan haberinde İstanbul Planlama Ajansı’nın yayımladığı araştırmaya yer verdi. Bu araştırmaya göre; Türkiye genelinde bir aile hekimine 3 bin 72 kişi düşerken, İstanbul’da bir aile hekimine 3 bin 187 kişi düşüyor. Aile hekimliğinde hekim başına düşen ideal hasta sayısı ise 1500. Türkiye’de toplam ASM sayısı 2022’de 8 bin 172 iken 2023’te 8 bin 163’e düştü. Böylece 2022’den 2023’e sayısı düşen tek sağlık hizmeti birimi ASM’ler oldu.

1 ASM’nin Maliyeti 780 bin TL

Sağlık Bakanlığı, sıfırdan kurulan ASM’ler için cari ödeneği ödemek dışında bir destek sağlamıyor. Aynı haberde ASM’ler için bakanlığın zorunlu tuttuğu demirbaş listesi ve bir ASM’de olması gerekenler üzerinden bir ASM maliyeti de çıkarıldı.

ASM ürünlerinin satıldığı mağazalar üzerinden hesaplanan maliyet şöyle:

ASM için en az bir adet alınması gereken malzemeler 477 bin 945 TL, her bir doktor için birer adet alınması gereken malzemeler doktor başına 72 bin 645 TL. Üç doktorlu bir ASM’nin yalnızca içine alınması gereken malzemelerin toplam masrafı 695 bin 880 lira. 3 hekimli bir ASM’nin en az 100 metrekare büyüklüğünde olması şart. Endeksa’ya göre 100 metrekarelik bir ASM’nin ortalama kirası 28 bin 100 lira. Bir depozito, bir kira ve komisyon olmak üzere; 84 bin 300 TL. Böylece iç malzemesi ve ilk kiralama bedeli ile 3 hekimli bir ASM kurmanın bedeli en az 780 bin 180 TL.

Şehir Hastaneleri Yerine 60 Bin ASM Kurulabilirdi

ASM’lere karşı cimri olan bakanlık şehir hastanesi patronlarına ise oldukça cömert. Şehir hastanelerine 2023 bütçesinden kira ve hizmet bedeli olarak 46 milyar 662 milyon TL ödendi, 2024’te ise 18 şehir hastanesine 83 milyar 694 milyon TL aktarılacak. 2023’te şehir hastanelerine ödenen bütçe ile 59 bin 809 adet, 2024’te şehir hastanelerine ayrılan bütçe ile 107 bin 275 adet 3 hekimli ASM kurulabilirdi. Ama bakanlık hekimleri boş, yani ‘sanal’ ASM’lere görevlendirerek tüm bu masrafları çok cüzi miktarda verdiği cari ödenekle karşılatıyor.

Bakan Memişoğlu’nun Sözleri ASM’lerin Desteklenmediğinin İtirafı

Haberde, İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu üyesi Dr. Emrah Kırımlı da ASM’lerin devlet tarafından desteklenmesi gerektiğini söyleyen Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu’nun itiraf niteliğindeki sözlerine dikkat çekiyor. Dr. Kırımlı’nın açıklamaları şöyle:

“Bu aslında ASM’lerin desteklenmediğine dair bir ifşa gibiydi. Destek olmadığı gibi bir de aile hekimlerine mecburi hizmet uygulaması başladı. Boş, sadece bir odadan ibaret tüm malzemelerin hekimler tarafından karşılanacağı bir bilinmezliğe atılmak isteniyor hekimler. Mecburi hizmetle de bunu yapmayan hekimler diplomasını alamayacak bir duruma getiriliyor.”

Dr. Kırımlı, Sağlık Bakanlığının bir ASM kadrosu olmadığı için bu uygulamanın tamamıyla hukuksuz olduğuna vurgu yapıyor:

“Çünkü ASM hizmeti taşere edildiğinden Bakanlığın bir aile hekimi kadrosu yok. Buraya mecburi hizmet görevlendirmesi yapılamıyor. O nedenle hekimler ilçe sağlık merkezlerine atanarak hukuki dayanağı olmayan sözleşmeyle ASM’lere görevlendirilecek. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin güçlendirileceği söyleniyor ama tek yapılan çalışanlara eziyet etmek. Sağlık Bakanlığının yapması gereken ASM açmak, içini doldurmak ve hekim görevlendirmek. Ama yapmıyor. Yeni yönetmelikle de pek çok hekim ASM’leri terk etmek zorunda kalacak, pek çok ASM boşalacak.”

Dr. Emrah Kırımlı bu durumun halk sağlığına etkilerini de anlatıyor:

“Muayene masası yok, stetoskop yok... Bunların olmadığı yerde halk sağlığı nasıl olur? ‘Aile hekimi sayısını artırdık’ demek için boş odalara hekim görevlendirilecek ama oradaki hekimler nitelikli bir sağlık hizmeti veremeyecek. Bakanlık yine yapması gerekeni yapmayarak palyatif ‘çözümler’ bulmuş olacak.”

ASM Kurulurken Alınacak Malzemeler

ASM için en az bir adet alınması gereken malzemeler şöyle: Diapozon seti, bebek ve yetişkin tartısı, bebek ve yetişkin boy ölçüm cihazı, pansuman seti, acil müdahale seti, defibrilatör, oksijen tüpü ve manometresi, aşı ve serum buzdolabı, biri hassas olmak üzere iki adet termometre, karekod okuyucu, ilaç ve malzeme dolabı, spekülüm, RİA seti, EKG cihazı, tromel, glikometre, tekerlekli sandalye, nebülizatör, santrifüj, jeneratör, küçük cerrahi set, aspiratör, spirometre, yazıcı, televizyon, mobilya. Doktor başına birer adet alınması gerekenler: Stetoskop, çocuk ve yetişkin tansiyon ölçüm cihazları, otoskop ve oftolmoskop, termometre, ışık kaynağı, 100'lü dil basacağı, paravan, muayene masası, 5'li sedye örtüsü, refleks çekici, mezura, fetal el doppleri, aşı nakil kabı, göz eşeli, önlük, doktor mobilya takımı, bilgisayar, klima, sıramatik.

Biri “Memnuniyet” mi Dedi?

İşte tüm bu malzemelerin mali yükü aile hekimlerinin omzundayken, aile hekimlikleri merdiven altlarında, bodrum katlarında, penceresiz ve havalandırmasız ortamlarda hizmet vermeye çalışırken, ASM’lerin sayısı her geçen gün azalırken biri “memnuiyet” mi dedi? Evet, dedi; Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu birinci basamak sağlık hizmetlerinde yaşanan krizi daha da derinleştirecek yönetmeliği savunurken, “Sağlık çalışanlarımızın memnuniyetinin, aynı zamanda sağlık hizmeti alan hastalarımızın memnuniyetinin ayrılmaz bir parçası olduğunu biliyoruz. Bu noktada aile hekimlerimiz müsterih olsunlar. Zira bu çalışma ile eş zamanlı olarak hem sağlık çalışanlarımızın hem de sağlık hizmeti alan vatandaşlarımızın memnuniyetini amaçlıyoruz ve daha nitelikli hizmet sunmayı hedefliyoruz” dedi. Sayın Memişoğlu’na bir kez daha sesleniyoruz:

Müsterih değiliz, Eziyet Yönetmeliği geri çekilene kadar da olmayacağız!

Emeğimizi yok sayan, hastayı müşteri yerine koyan bu “Eziyet Yönetmeliği”ni kabul etmiyoruz!

Yönetmelik geri çekilene kadar eylemlerimiz devam edecektir. Meslek onurumuz ve halkın sağlığı için; 2-6 Aralık 2024 tarihlerinde 5 gün iş bırakacağımızı Sağlık Bakanlığı'na ve kamuoyuna duyuruyoruz.