İstanbul Depremine Yönelik Sağlık Hizmetinin Yapılanması Çalışma Grubu Anasayfa
Hekimler İçin İletişim Hattı
İstanbul Tabip Odası’ndan; Hekimlik, Sendikalaşma ve “Kamu Görevlileri Sendikaları” hakkında bilgi notu
- Hekim Sözü Ocak-Şubat 2022
- 2129
Hekimlerin ve emeği ile geçinen herkesin hakları için mücadele etmesi ve bu mücadelesini kurumsal bir örgütlülük içinde yaşama geçirmesi çok değerlidir.
Kuşkusuz demokratik niteliğe sahip, sözünü eyleme dönüştürebilen dernek ya da sendika adını almış her örgütlenme girişimi hekimlerin mücadelesine güç katar.
Bilindiği gibi son aylarda hekimler arasında kamuda çalışan hekimlerin diğer sağlık çalışanlarından ayrı sendikal örgütlenme içinde bulunması gerektiğini vurgulayan sendikalaşma girişimleri gündem olmaktadır. Sağlık hizmetinin özünü, tarihsel sürecini, etik ve deontolojik boyutunu ve hepsinden önemlisi hekimlerin gerçek gücünün bu ekip hizmetinin sağlık hakkını önceleyen ahlaki tutumundan kaynaklandığını hatırlatarak; “Sendika” tartışmalarına katkı sunmak amacıyla mevcut durumu ve yasal mevzuatı özetleyen bu bilgi notu hazırlanmıştır.
Ülkemizde kamu görevlilerinin sendika kurma hakkı uzun süren mücadeleler sonucu kazanılmış anayasal bir haktır. Ancak, işçi sendikalarının sahip olduğu şekilde işyeri temelli gerçek bir toplu sözleşme hakkı bulunmamaktadır. İki yılda bir yapılan “sözde” toplu sözleşmeler ise heyetler arasında göstermelik görüşmeler şeklinde sürdürülmekte, uyuşmazlık durumunda işveren konumundaki devletin güdümünde hakem heyeti son kararı vermektedir.
En son 25 Ağustos 2021’de imzalanan ve 2022-2023 yıllarında geçerli olacak 6. Dönem Toplu İş Sözleşmesinde, siyasi iktidar tarafından desteklenen yandaş sendikaların (tüm hizmet kollarında en fazla üyeye sahip sendika ve konfederasyon olarak) tüm kamu çalışanları adına oturduğu sözde toplu sözleşme masasından yine hüsranla kalkılmıştır. Üyeleri ve üyesi olmayan milyonlarca kamu çalışanı adına imza atan bu “sendikanın” enflasyonun %40’larda olduğu bir dönem için %5 +%7 ücret artışını onaylamış olması manidardır!
Bu yapıların adlarının “sendika” olması, hatta politik baskı ile “en fazla üyeye” sahip olabilmelerinin hekimler dahil hiçbir kamu çalışanı için bir yarar getirmediği, tam tersine “sendika” imajını yerle bir ettiği açıktır. Sonuç olarak bir örgütün sendika yasası çerçevesinde kurulmasında ya da adının başına “Hekim”, “Tabip” ya da “Doktor” sıfatı eklenmiş olmasında bir keramet aramak büyük hayal kırıklıkları yaratmaya adaydır. Ancak demokratik işleyişe sahip, samimi, kararlı ve gerçek muhatap olan hükümet ve iktidarlara karşı dik durulabilen, lafını ve eylemini esirgemeyen bağımsız bir sendikalaşma çabası hekimler için değerli bir mevziye dönüşebilir.
Tabip odaları ve Türk Tabipleri Birliği anayasa ve yasalar çerçevesinde kamu kurumu niteliğinde meslek örgütü olarak kurulmuştur. Yasada tanımlanmış görevleri arasında bulunan “üyelerinin maddi ve manevi hak ve menfaatlerini korumak ve bunları halkın ve Devletin menfaati ile en iyi bir şekilde denkleştirmeye çalışmak” maddesine dayanarak hekimlerin özlük hakları mücadelesine destek vermektedir. Bu mücadele sırasında sendika, dernek, diğer sağlık meslek odaları ile ortak hedefler söz konusu olduğunda ortak çalışmalar yürütülmektedir. Tabip odaları gerek üyeleri arasındaki farklı çalışma biçimleri, gerekse yasal mevzuata bağlı nedenlerle temel faaliyet olarak “sendikal mücadele” yürüten kurumlar değildir. Ancak ülkemizde on yıllardır özellikle hekimlerin çalışma koşullarından sunulan sağlık hizmetinin niteliğine, yaşanan şiddet ikliminden hekimliğin etik ve deontolojik değerlerini koruma çabasına kadar her girişim aynı zamanda ücret ve özlük hak talepleri ile iç içe geçmiştir. Bu nedenle, TTB ve Tabip odaları hekimler için sendikal bir talep olan “Ücret mücadelesinin” de sözcüsü olmuştur. Kuşkusuz bu mücadele her hekimin ve her sağlık çalışanının katkısına ihtiyaç duyar. Bu nedenle savunduğumuz değerler doğrultusunda kurulmuş ve kurulacak olan bütün sağlık dernek ve sendikaları ile bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da ortak hedefler çerçevesinde işbirliği yapacak, hekimlerin bütün sorunlarını görünür kılma ve çözüm bulma mücadelesini büyütmeye devam edeceğiz.
Kamu Görevlileri Sendikaları Ve Toplu Sözleşme Kanunu. Sayı: 4688, Kabul Tarihi: 25.6.2001
Kamu görevlisi: Bu Kanun kapsamında yer alan kurum ve kuruluşların kadro veya pozisyonlarında istihdam edilenlerden işçi statüsü dışında çalışan kamu görevlisi.
Sendika: Kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır
Konfederasyon: Değişik hizmet kollarında bu Kanuna tabi olarak kurulmuş en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel kişiliği olan üst kuruluşlardır
Sendika ve konfederasyonlar önceden izin almaksızın serbestçe kurulurlar. Sendikalara üye olmak serbesttir. Kamu görevlileri çalıştıkları işyerinin girdiği hizmet kolunda kurulu bir sendikaya üye olabilirler. Birden çok sendikaya üye olunamaz. Birden çok sendikaya üyelik halinde sonraki üyelikler geçersizdir.
Sendikalar hizmet kolu esasına göre, Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacıyla bir hizmet kolundaki kamu işyerlerinde çalışan kamu görevlileri tarafından kurulur.
Bir hizmet kolunda birden fazla sendika kurulabilir. Meslek veya işyeri esasına göre sendika kurulamaz.
Sendikaların kurulabilecekleri hizmet kolları şunlardır:
1. Büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri.
2. Eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri.
3. Sağlık ve sosyal hizmetler.
4. Yerel yönetim hizmetleri.
5. Basın, yayın ve iletişim hizmetleri.
6. Kültür ve sanat hizmetleri.
7. Bayındırlık, inşaat ve köy hizmetleri.
8. Ulaştırma hizmetleri.
9. Tarım ve ormancılık hizmetleri.
10. Enerji, sanayi ve madencilik hizmetleri.
11. Diyanet ve vakıf hizmetleri.
Sağlık ve sosyal hizmetler hizmet kolunda kurulmuş bulunan 41 adet kamu görevlileri sendikası var, bu sendikalardan 12’si konfederasyonlardan birine üye, 29’u bağımsız sendikadır. 4688 sayılı yasaya göre meslek veya işyeri esasına göre sendika kurulamaz. Sendikanın adı bu şekilde olduğu izlenimi verse bile; sadece hekimlerin, sadece aile hekimlerinin, sadece cerrahların, sadece hemşirelerin, sadece yoğun bakım hemşirelerinin, sadece ebelerin üye olduğu bir sendika kurulamayacağı gibi sadece bir işyerinde, sadece bir ilde veya bölgede çalışanların üye olacağı sendika kurulamaz.
Toplu sözleşme; kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat hükümleri dikkate alınarak kamu görevlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, ek ödeme, toplu sözleşme ikramiyesi, fazla çalışma ücreti, harcırah, ikramiye, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ve diğer mali ve sosyal hakları kapsar.
Toplu sözleşme ikramiyesi hariç olmak üzere toplu sözleşme hükümlerinin uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlileri arasında ayrım yapılamaz.
Toplu sözleşme hükümleri, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl için geçerlidir. (Son sözleşme Ağustos 2021)
Toplu sözleşme görüşmelerine kamu idaresi adına Kamu İşveren Heyeti, kamu görevlileri adına Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti katılır.
Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti, bağlı sendikaların toplam üye sayısı itibarıyla en fazla üyesi bulunan konfederasyonun (2021 yılı için Memur –Sen) heyet başkanı olarak belirleyeceği bir temsilci ile her bir hizmet kolunda en fazla üyeye sahip kamu görevlileri sendikaları tarafından belirlenecek birer temsilci (2021 yılı için Sağlık ve sosyal hizmet işkolu için Memur-Sen konfederasyonuna bağlı olan Sağlık-Sen), bağlı sendikaların üye sayıları esas alınmak kaydıyla toplam üye sayıları itibarıyla birinci, ikinci ve üçüncü sırada bulunan konfederasyonlar (2021 için Memur-Sen, Türkiye Kamu Sen ve KESK konfederasyonları) tarafından belirlenecek birer temsilci olmak üzere 15 üyeden oluşur.
Kamu Personeli Danışma Kurulu
Kamu görevlileri sendikaları ve konfederasyonları ile kamu idareleri arasında sosyal diyalogun geliştirilmesi, kamu personel mevzuatının ve kamu yönetimi uygulamalarının değerlendirilmesi, yönetimin daha iyi işleyen bir yapıya kavuşturulması için ortak çalışmalar yürütülmesi, kamu görevlilerinin yönetime katılımının sağlanması ve kamu yönetiminin karşılaştığı sorunlara çözümler geliştirilmesi amacıyla; Cumhurbaşkanının görevlendireceği Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın başkanlığında, en çok üyeye sahip üç konfederasyonun genel başkanı ile her bir hizmet kolunda en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikasının başkanı ve Cumhurbaşkanınca belirlenen kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur. Toplu sözleşme konuları ile kurumsal konular dışında kalan ve kamu personel sistemini ilgilendiren genel nitelikli konular, Kurulda değerlendirilir. Kurul, her yıl mart ve kasım aylarında toplanır. Kurulun sekretarya hizmetleri Devlet Personel Başkanlığınca yürütülür.
Kurum idarî kurulları
Kurum düzeyinde kamu görevlilerinin çalışma koşulları ve kanunların kamu görevlilerine eşit uygulanması konularında görüş bildirmek üzere, eşit sayıda kamu işveren vekili ile en çok üyeye sahip sendikaca, üyeleri arasından belirlenen temsilcilerin katıldığı kurum idarî kurulları oluşturulur. Bu kurullar yılda iki kez toplanır.
İşyerlerinde 30 uncu madde uyarınca yapılan tespite göre kamu görevlilerinden en çok üye kaydetmiş sendika, işyeri sendika temsilcisi seçmeye yetkilidir. İşyerindeki kamu görevlisi sayısı 200’e kadar ise bir, 201-600 arasında ise en çok iki, 601-1000 arasında ise en çok üç, 1001-2000 arasında ise en çok dört, 2000’den fazla ise en çok beş işyeri sendika temsilcisi seçilebilir. Bu temsilcilerden biri ilgili sendika tarafından baş temsilci olarak görevlendirilebilir.
İşyeri sendika temsilcileri, işyerlerinde kamu görevlilerinin işveren veya işyeri ile ilgili sorunlarını dinlemek, ilgili yerlere iletmek ve kamu görevlileri ile işveren arasında iletişim sağlamak amacıyla işyerinden seçilir. İşyeri sendika temsilcileri bu görevlerini işyerinde, haftada dört saat olmak üzere yerine getirirler ve bu sürede izinli sayılırlar.
Bir işyerinde en çok üye kaydetmiş sendikanın dışında faaliyette bulunan sendikalar da, bu Kanun kapsamına giren sendikal faaliyetlerin yürütülmesi açısından koordinasyon görevini yürütmek üzere o işyerinden sendika işyeri temsilcisi belirleyebilirler.
En fazla üyeye sahip konfederasyon: 2 yılda bir yapılan toplu sözleşme görüşmelerine katılan kamu görevlileri adına Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti’ne başkanlık yapar. 2021 yılı için Memur-Sen
En fazla üyeye sahip 3 konfederasyon: 2 yılda bir toplu sözleşme görüşmelerine katılan kamu görevlileri adına Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti’ne 1’er üye verir. Yılda 2 kez yapılan “Kamu Personeli Danışma Kurulu” toplantılarına 1’er üye verir. 2021 yılı için Memur-Sen, Türkiye Kamu-Sen ve KESK
Her bir hizmet kolunda en fazla üyeye sahip kamu görevlileri sendikası: Toplu sözleşme görüşmelerine katılan kamu görevlileri adına Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti’ne 1’er üye verir. Yılda 2 kez yapılan “Kamu Personeli Danışma Kurulu” toplantılarına 1’er üye verir. 2021 yılı için Sağlık ve sosyal hizmetler hizmet kolu adına Memur-Sen’e bağlı, Sağlık-Sen.
Bir işyerinde yetkili sendika: İşyerlerinde 30 uncu madde uyarınca yapılan tespite göre kamu görevlilerinden en çok üye kaydetmiş sendika, işyeri sendika temsilcisi seçmeye yetkilidir. Bu temsilci(ler) yılda 2 kez yapılan kurum idari kurulu toplantılarına katılır.
Sendika aidatı: Kamu görevlileri sendikasına, kamu görevlisinin ödeyeceği üyelik ödentileri, kamu işverenince aylığından kesilerek sendikaların hesaplarına yatırılır ve ödenti listesinin bir örneği ilgili sendikaya gönderilir. 2001 yılında sendika kesintisi yapılan kamu çalışanlarına bu kesinti karşılığı “sendika ödeneği” adı altına yapılan aylık ödeme yerine 2010 yılından itibaren 3 ayda 1, “toplu sözleşme ikramiyesi verilmeye başlanmıştır”. Bazı sendikaların üye kaydederken kullandığı “cebinizden 5 kuruş çıkmayacak, hatta üstüne cebinize bir miktar para girecek” vaadi böylece gerçeğe dönüşmüştür.
Toplu sözleşme ikramiyesi: Yapılan toplu sözleşme gereğince üç ayda bir verilen toplu sözleşme ikramiyesi 2022 yılı Ocak ayında 400, aylık ise 133 TL olmaktadır. Bu ikramiye herhangi bir sendikaya üye olan tüm kamu görevlilerine ödenmektedir. Ödeme koşulu olarak toplu sözleşmeye konulan “üye olunan sendikanın %1’lik işkolu barajının üzerinde olması” koşulu Danıştay tarafından iptal edilmiştir.
4688 SAYILI KANUNA GÖRE SAĞLIK VE SOSYAL HİZMETLER KOLUNDA FAALİYET GÖSTEREN KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI (kuruluş sırasına göre)
TÜRK SAĞLIK-SEN
Türkiye Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kolu Kamu Görevlileri Sendikası
TÜRKİYE KAMU-SEN
SES
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası
KESK
SAĞLIK-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
MEMUR-SEN
BAĞIMSIZ SAĞLIK-SEN
Bağımsız Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kamu Görevlileri Sendikası
BASK
SAĞLIK HAK-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Hak Sendikası
HAK-SEN
TÜM SAĞLIK-SEN
Tüm Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
SÖZ-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanlarının Sözü Sendikası
BAĞIMSIZ
SAĞLIK SÖZ-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Kolu Çalışanlarının Sözü Sendikası
BAĞIMSIZ
GENEL SAĞLIK-İŞ
Genel Sağlık ve Sosyal Hizmet Kolu Kamu Çalışanları Sendikası
BİRLEŞİK KAMU-İŞ
DEMOKRATİK SAĞLIK-SEN
Demokratik Sağlık Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
TÜM MEMUR-SEN
ANADOLU SAĞLIK-SEN
Anadolu Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
ÇALIŞAN-SEN
KAMU SAĞLIK–SEN
Kamu ve Üniversite Hastaneleri Sağlık Hizmetleri Sınıfı ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
EKSEN SAĞLIK BİR–SEN
Eksen Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Birliği Sendikası
BAĞIMSIZ
YURT SAĞLIK-SEN
Yurt Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
YURT-SEN
BİRLİK VE DAYANIŞMA SENDİKASI
Birinci Basamak Sağlık Çalışanları Birlik ve Dayanışma Sendikası
BAĞIMSIZ
HAS SAĞLIK-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Hak ve Adalet Sendikası
BAĞIMSIZ
SAĞLIK ORDUSU-SEN Sağlık ve Sosyal Hizmet Ordusu Sendikası
BAĞIMSIZ
ONUR SAĞLIK SEN
Onurlu Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
EKSEN-SAĞLIK-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Kamu Çalışanları Sendikası
ANADOLU-SEN
SAĞLIK İLKE-SEN
İlkeli Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Dayanışma Sendikası
BAĞIMSIZ
SAHİM-SEN
Sağlık Hizmetleri Sendikası
BAĞIMSIZ
AHESEN
Aile Hekimliği Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
GÜVEN SAĞLIK-SEN
Güven Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
ŞEHİT GAZİ-SEN-SAĞLIK
Gazi, Gazi ve Şehit Yakınları ile Vatansever Kamu Görevlileri Sendikası Sağlık
BAĞIMSIZ
SAĞLIK BİR-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Kamu Görevlileri Birliği Sendikası
BAĞIMSIZ
ENGELSİZ-SAĞLIK-SEN
Engelsiz Sağlık Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
HUZUR-SEN
Huzur Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
ŞEHİT GAZİ SAĞLIK BİRLİK-SEN
Şehit Yakınları, Gazi ve Gazi Yakınları Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Birlik Sendikası
BAĞIMSIZ
SAĞLIK LİYAKAT-SEN
Liyakatli Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
HEKİMSEN
Hekim ve Diğer Sağlık Çalışanları, Sağlık ve Sosyal Hizmetler Sendikası
BAĞIMSIZ
ŞEHİT GAZİ VE ENGELLİ SAĞLIK SEN
Şehit Gazi ve Engelliler Sağlık Kamu Kuruluşu Sendikası
BAĞIMSIZ
BİZ SAĞLIK SEN
Bizim Sağlık Çalışanları Sosyal ve Hizmet Sendikası
BAĞIMSIZ
SAĞLIK MİL-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Kolu Manevi, İlkeli ve Liyakatli Kamu Çalışanları Sendikası
MİL-SEN
TÜM KAMU-SEN SAĞLIK
Tüm Kamu Çalışanları Sağlık Sendikası
BAĞIMSIZ
BİRLİK SAĞLIK-SEN
Birlik Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Kamu Görevlileri Sendikası
BAĞIMSIZ
HEP-SEN
Hemşireler ve Tüm Sağlık Profesyonelleri Sendikası
BAĞIMSIZ
VATANSEVER-SEN-SAĞLIK
Vatansever Kamu Görevlileri Sağlık Sendikası
ŞEHİT GAZİ-SEN
SAĞLIK ÇALIŞANLARI SENDİKASI
Sağlık Çalışanları ve Sosyal Hizmet Sendikası
BAĞIMSIZ
HEKİM BİRLİĞİ
Hekim ve Sağlık Çalışanları Birliği, Sağlık ve Sosyal Hizmetler Sendikası
BAĞIMSIZ
TABİP-SEN
Tabip ve Diğer Sağlık Çalışanları Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kamu Görevlileri Sendikası
BAĞIMSIZ
HÜRRİYETÇİ SAĞLIK SEN
Hürriyetçi Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
BAĞIMSIZ
Üye sayısı en fazla olan 3 sendika: (Temmuz 2021) Üye sayısı
SAĞLIK-SEN
Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası
245.850
TÜRK SAĞLIK-SEN
Türkiye Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kolu Kamu Görevlileri Sendikası
101.714
SES
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası
19.398
TTB - İstanbul Tabip Odası 90 yılı aşkın süredir sağlığın bir ekip hizmeti olduğunu unutmadan hekimlerin haklarını halkın sağlık hakkı ile birlikte direngen bir biçimde savunmanın hem adı hem de adresidir.
