İstanbul Depremine Yönelik Sağlık Hizmetinin Yapılanması Çalışma Grubu Anasayfa
Hekimler İçin İletişim Hattı
Mesai dışı sağlık hizmeti sunumunun usul ve esasları
- Hekim Sözü Temmuz-Haziran 2022
- 309
Hekimlerin çalışma usulüne ilişkin, normal mesai, nöbet veya vardiya sistemi dışında yeni bir çalışma biçimi olarak karşımıza çıkan “mesai dışı çalışma”nın, “döner sermayeden yapılacak ek ödemenin oran, usul ve esaslarını belirlemek” amacıyla hazırlanan bir yönetmelikte yeri bulunmamaktadır.
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği hükümleri gereğince; yataklı sağlık tesislerinde, hizmetin günün 24 saati kesintisiz olarak devamı esastır. Buna yönelik normal mesai, nöbet ve vardiya usulleri düzenlenmiştir. “Mesai dışı çalışma” uygulaması ise, Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’nde yeri olmamakla birlikte, 209 sayılı Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumları İle Esenlendirme Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanun’da yer almış; önceki dönem Ek Ödeme Yönetmelikleri ve Genelgeler ile hekimlerin çalışma hayatına girmiş, bugüne kadar çeşitli düzenlemeler ile kimi sağlık kuruluşlarında uygulana gelmiştir. Bu kez Sağlık Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği ile yeniden gündeme gelmiş; “Mesai dışı çalışmada resmî tatil günleri ve nöbet izninde olduğu günler hariç olmak üzere, ilgili personelin mesai dışı ödemeye esas puanı, aynı güne ait mesai içi puanı aşamaz, aşan puanı mesai içi puanı olarak değerlendirilir. Sağlık tesisindeki ihtiyaç göz önüne alınarak Başhekimlikçe sağlık tesisi/klinik/branş bazında ayrı ayrı mesai dışı çalışma yaptırılabilir.”düzenlemesi getirilmiştir.
25.08.2022 tarihli Bakan Olur’u ile “Sağlık Tesislerinde Mesai Dışı Sağlık Hizmeti Sunumuna Yönelik Usul ve Esaslar” yayınlanmış; düzenlemenin, “ikinci ve üçüncü basamak sağlık tesislerinde, hizmetin normal mesai saatleri dışında da verilmesi suretiyle hizmette sürekliliği ve kolay erişimi sağlamak” amacıyla yapıldığı belirtilmiştir. “Mesai dışı çalışma”; “Nöbet ve icap nöbetleri haricinde mesai dışında verilen sağlık hizmeti” olarak tanımlanmış, mesai dışı çalışmalarının mesai dışı ek ödemeye esas hesaplanabilmesi için Bakanlıkça belirlenen mesai içi genel tıbbi işlem puanı eşiğini aşmaları gerektiği, mesai dışı çalışmada ilgili personelin mesai dışı ödemeye esas puanının, aynı güne ait mesai içi puanını aşamayacağı, aşan puanların mesai içi genel tıbbi işlem puanı olarak değerlendirileceği” düzenlenmesi yapılmıştır.
Mesai dışı çalışmanın, sağlık tesisindeki ihtiyaç göz önüne alınarak Başhekimlikçe sağlık tesisi veya klinik veya branş bazında ayrı ayrı yaptırılabileceği belirtilmiş, ancak “acil servis, diyaliz ve yoğun bakım gibi birimlerde mesai dışı çalışma uygulamasına gidilmeyeceği”, yanı sıra “mesai kaydırması veya vardiya şeklinde yapılan çalışmaların mesai dışı çalışma olarak değerlendirilemeyeceği” düzenlenmiştir.
“Mesai dışı çalışma, vatandaşın sağlık hizmetine erişimi, hasta yoğunluğu, ilgili branşta tabip sayısı gibi hususlar göz önüne alınarak ihtiyaç ve hizmet gerekleri çerçevesinde, ilgili sağlık tesisinin başhekimi tarafından planlanır” denmektedir. Bu hizmetlerde mesai dışı planlama yapılabilmesi için, mesai içi saatlerde tam kapasiteyle çalışılmasına rağmen, ihtiyaç doğması ortak koşul olarak özetlenebilir.
Uygulamanın “gönüllülük esası”na dayandığı ve karşılığından da ücret ödendiği, bu nedenle angarya kapsamında değerlendirilemeyeceği düşünülse de bir dayatma olarak hekimlerin karşısına çıkarılacağı öngörülmektedir. Yapılan düzenleme ile; normlar hiyerarşisine aykırı biçimde, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda kamu personeli için haftalık kırk saat olarak belirlenen çalışma süresi ile sağlık hizmetinin özelliğinden kaynaklanan nöbet ve vardiya usulü çalışma düzenini aşacak biçimde bir çalışma süresi tanımlanmıştır. Personelin normal çalışma saatleri dışında çalışmasını, bu çalışma karşılığı ek ödeme öngörmek suretiyle teşvik ederek, Anayasa ile güvence altına alınan dinlenme hakkının kullanılmasını engelleyici nitelikte bir düzenleme yapılmıştır. Günlük, haftalık ve aylık fazla çalışma üst sınırı belirlenmemiş, sınırları hastane başhekimlerinin keyfiyetine bırakılmış, hukuk devletinin gereği olan, “hukuki güvenlik ilkesi” ve “belirlilik ilkesi” ihlal edilmiştir.
Çalışmanın sınırlarının belirlenmemesi, yeterince dinlenmenin engellenmesi, kuşkusuz ki; sunulan sağlık hizmetin niteliğini de etkileyecek, hastaların gereksinim duydukları sağlık hizmetini, o alandaki mesleki standartlara uygun olarak alma hakları da ihlal edilmiş olacaktır.
